تاریخ نظریه: 1400/12/24
شماره نظریه: 7/1400/1695
شماره پرونده: 1400-168-1695 ک
استعلام:
1- آیا مرخصی برای زندانی یک حق محسوب می‌شود یا یک امتیاز؟
2- با توجه به مفاد ماده 498 قانون آیین دادرسی کیفری، آیا دادگاه کیفری می‌تواند ضمن صدور رأی، متهم را از استفاده از مرخصی برای مدت معین یا تمام مدت حبس محروم کند؟
نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه:
1- مقنن در ماده 520 قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1392 و تبصره‌های آن، با اهداف خاصی برای زندانیان مرخصی پیش‌بینی کرده است؛ به عنوان مثال، مرخصی موضوع صدر ماده 520 قانون یادشده به منظور ترغیب زندانیان در «رعایت ضوابط و مقررات زندان و مشارکت در برنامه‌های اصلاحی و تربیتی و کسب امتیازات لازم» و مرخصی موضوع تبصره 3 این ماده به منظور ترغیب آنان به «جلب رضایت شاکی خصوصی» پیش‌بینی شده است؛ بنابراین در صورتی که محکوم واجد شرایط مقرر قانونی باشد و آمادگی برای سپردن تأمین مناسب را نیز داشته باشد، محروم کردن وی از برخورداری از مرخصی برخلاف اهداف مقنن است و مقامات مربوط باید در حدود مقرر با مرخصی آنان موافقت نمایند. صدر ماده 202 آیین‌نامه سازمان زندان‌ها و اقدامات تأمینی و تربیتی مصوب 1400 موید این استنباط است.
2- با عنایت به ذیل ماده یک قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1392، وظایف و اختیارات مقامات قضایی در رسیدگی و صدور رأی تابع اصل قانونی بودن دادرسی کیفری موضوع صدر ماده 2 این قانون است و موارد محرومیت محکومان به حبس از مرخصی در بند «پ» ماده 524 قانون پیش‌گفته و مواد 207 و 208 از آیین‌نامه سازمان زندان‌ها و اقدامات تأمینی و تربیتی اصلاحی 1400/10/29 پیش‌بینی شدهاست؛ بنابراین به استناد ماده 23 قانون مجازات اسلامی اصلاحی 1399، محروم کردن محکومان به حبس از مرخصی ضمن صدور رأی (جزئاً یا کلاً) برای مدت معین یا تمام مدت محکومیت حبس، فاقد وجاهت قانونی است و فرض سوال از قلمروی شمول ماده 498 قانون آیین دادرسی کیفری که ناظر به ترتیب و شیوه اجرای رأی و از کلیات اجرای احکام کیفری است خروج موضوعی دارد.