صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1400/07/28
برگزار شده توسط: استان کرمان/ شهر راور
موضوع
تکلیف دادگاه در مواجه با دادخواست رفع تصرف به عنوان دعوای اصلی و خلع ید در دعوای متقابل - هماهنگ استانی 5 از 5
پرسش
الف) علیه (ب) دعوایی به خواسته رفع تصرف عدوانی مطرح نموده است، (ب) نیز دعوی متقابل با موضوع خلع ید به طرفیت وی مطرح می‌نماید،
حال با فرض احراز سبق تصرفات (الف) در ملک موردنظر و لحوق تصرفات (ب) در ملک مزبور و عدوانی بودن تصرفات (ب) از یک طرف و احراز مالکیت وی(ب) بر آن ملک از طرف دیگر، دادگاه چه تصمیمی باید اتخاذ نماید؟ به عبارت دیگر آیا دعوی (الف) مبنی بر رفع تصرف باید مردود اعلام گردد یا اینکه دادگاه باید ضمن صدور حکم بر رفع تصرف (ب) از آن ملک، حکم بر خلع ید (الف) از ملک مزبور و تحویل آن ملک به (ب) را نیز صادر نماید؟
نظر هیات عالی
در خصوص سوال مطروحه که شخص الف علیه ب دعوی رفع تصرف عدوانی مطرح و ب نیز دعوی متقابل با موضوع خلع ید به طرفیت وی طرح کرده است صدور حکم به رفع تصرف عدوانی بلامانع است. زیرا اولاً حسب فرض سوال سبق تصرفات الف و لحوق تصرفات ب احراز گردیده است. ثانیاً اشخاص نمی‌توانند به استناد آنکه دارای سند مالکیت یا حکم قطعی دادگاه هستند خوانده را از ملک بیرون و خود متصرف شوند، بلکه باید به مراجع قضایی مراجعه و دعوی مقتضی طرح کنند. در خصوص دعوی خلع ید ارکان دعوی فراهم نیست زیرا خوانده دعوی تقابل تصرفی در ملک ندارد و خود خواهان تقابل متصرف است و لذا اگرچه شخص دارای سند مالکیت باشد ارکان دعوی خلع ید فراهم نبوده و دعوی قابلیت استماع ندارد.
نظر اتفاقی
اولا دعوای متقابل خلع ید پس از طرح دعوای رفع تصرف عدوانی قابلیت طرح ندارد زیرا فرض سوال لحوق تصرفات ب می‌باشد و زمانی که ب تصرف دارد طرح دادخواست خلع ید تحصیل حاصل بوده و قابلیت طرح ندارد لذا قرار عدم استماع صادر می‌شود. لذا بهتر بود سوال به این نحو مطرح می شد که الف دادخواست رفع تصرف عدوانی مطرح نموده و ب متقابلا ادله قطعی مالکیت از جمله رای محکمه حقوقی بر مالکیت یا سند مالکیت رسمی ارائه می دهد یا متقابلا دادخواست اثبات مالکیت ارائه داده و مالکیت ایشان در این پرونده محرز می‌شود در این صورت چه باید کرد؟
در این فرض با توجه به اینکه اولا هدف قانونگذار در تصویب مواد مربوط به رفع تصرف عدوانی و رفع ممانعت و مزاحمت ملکی در آیین دادرسی مدنی حمایت فوری از مالکیت می‌باشد به عبارت دیگر چون اماره تصرف قرینه و بلکه دلیل بر مالکیت است لذا در صورت اثبات تصرفات سابق خواهان به صورت دادرسی ویژه حکم به رفع تصرف جهت حمایت از این مالکیت صادر می‌شود و این موضوع منصرف از مواردی است که خوانده دلیلی محکم تر از خواهان بر مالکیت داشته باشد یعنی سند رسمی یا حکم دادگاه و یا پس از رسیدگی در محکمه حقوقی به دادخواست متقابل مالکیت خوانده محرز گردد. ثانیا یکی از عناصر دعوای رفع تصرف عدوانی، عدوانی بودن تصرفات خوانده می‌باشد و اگر خوانده به واسطه سند رسمی یا حکم دادگاه مالک ملک باشد دیگر تصرفات عدوانی نیست و ذیل ماده 161 قانون آیین دادرسی مدنی نیز موید این موضوع است. بنابراین در این موارد حکم به رد دعوای الف صادر و در صورتی که ب دعوای اثبات مالکیت مطرح نموده باشد حکم به اثبات مالکیت ایشان صادر می‌گردد و لازمه این حکم نیز رد دعوای الف می‌باشد.