صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1401/02/08
برگزار شده توسط: استان مازندران/ شهر گلوگاه
موضوع
بررسی امکان شکایت افترا از شاهد
پرسش
شخص الف به‌عنوان شاهد در پرونده‌ای علیه شخص ب شهادت بر ارتکاب بزهی می‌نماید که النهایه پرونده مذکور منتهی به رای برائت می‌گردد. شخص ب علیه شخص الف (شاهد) به‌عنوان افترا شکایت می‌نماید. آیا اقدام شخص الف، مصداق بزه افترا می‌باشد؟
نظر هیات عالی
با توجه به اینکه در خصوص فرض سوال، در قانون تحت عنوان شهادت کذب (ماده 650 قانون تعزیرات) به صورت خاص جرم‌انگاری شده است. موضوع از شمول بزه افتراء موضوع ماده 697 قانون فوق‌الذکر خارج است.
نظر اکثریت
بزه افترا مطابق ماده 697 قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات عبارت است از انتساب صریح امری که مطابق قانون آن امر جرم محسوب می‌گردد لکن در ادای شهادت، شاهد با قصد بیان مشاهدات مطابق ماده 183 اقدام به بیان مطالب خود مستند به طریق امور حسی خود می‌نماید و اصولاً قصد انتساب بزهی به شخص مورد نظر خود را ندارد. نکته دیگر اینکه شاهد صرفاً مشاهدات خود را بیان می‌کند. به‌طور مثال شاهد در هنگام ادای شهادت در بزه سرقت بیان می‌نماید (شخص مذکور اموال مورد شکایت را برداشته و به همراه خود برده است) و بیان این عبارات در شهادت مصداق رفتار انتساب نبوده. در رفتار انتساب، شخص بزهی را به شخص دیگر منتسب می‌نماید. به‌عبارتی الف نسبت به ب بیان می‌نماید (شخص ب سرقت نموده است). با مقایسه دو عبارت مورد اشاره در کنار هم می‌توان فهمید عبارت اول صرفاً بیان مشهودات بوده و عبارت دوم انتساب رفتاری به شخص دیگر می‌باشد. لذا موضوع رفتار مورد اشاره در ماده 697 قانون مجازات اسلامی تعزیرات عبارت دوم می‌باشد و اظهارات شاهد در پرونده به دلیل عدم انتساب گونه بودن عبارات مصداق ماده اخیرالذکر نمی‌باشد و بدین جهت افترا تلقی نمی‌گردد.
نظر اقلیت
در انتهای ماده 697 قانون مجازات اسلامی تعزیرات در مورد افترا بیان شده (جز در مواردی که موجب حد است به جزای نقدی درجه شش محکوم می‌گردد) حکایت از آن داشته عنصر مادی افترا در مواردی موجب حد بوده و در غیر موارد حد مطابق ماده فوق‌الذکر مستوجب تعزیر می‌باشد. با ملاحظه مواد 200، 245 ،247 قانون اخیرالذکر ملاحظه می‌گردد برای شاهد در صورت عدم تحقق موارد مندرج در ماده 200 بزه قدف در نظر گرفته شده است که در بزه قذف مطابق ماده اخیرالذکر بیان گشته (نسبت دادن زنا و لواط). به‌عبارتی قانون‌گذار اظهارات شهود در مقام ادای شهادت را نیز مصداق فعل انتساب تلقی نموده که در تکمیل آن در غیر موارد موجب حد مستوجب تعزیر دانسته است. تفاوت قائل شدن در رفتار موجب حد و رفتار موجب تعزیر در خصوص شاهد از این جهت که عبارت مستوجب حد را انتساب تلقی نماییم و در مستوجب تعزیر انتساب تلقی ننمایم وجاهتی ندارد. نکته دیگر اینکه ذکر عبارت (مطابق قانون آن امر جرم محسوب گردد.) در ماده 697 قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات در خصوص قصد بیان‌کننده عبارات نبوده که بین شخصی به‌عنوان شاکی و شخصی به عنوان شاهد تفاوت قائل گردیم. عبارت اخیرالذکر صرفاً رکنی از ارکان بزه افترا بوده که باید از سوی مقام قضایی احراز گردد؛ لذا اظهارات شاهد مصداق رفتار انتساب نمودن بوده و در صورت احراز ارکان بزه افترا مطابق ماده 697 قانون اخیرالذکر مصداق بزه افترا می‌باشد.