تاریخ نظریه: 1398/05/14
شماره نظریه: 7/98/652
شماره پرونده: 98-168-652ک
استعلام:
1- چنانچه دادگاه در مقام رسیدگی به اعتراض به قرار منع تعقیب مقام قضایی صادرکننده قرار نهایی را صالح به رسیدگی نداند در فروض زیر چه اقدامی باید معمول دارد:
الف- بزه در صلاحیت بازپرس است دادیار قرار نهایی صادر نموده است.
ب- بزه در صلاحیت ذاتی مرجع دیگری نظیر دادسرای نظامی قرار دارد لکن دادسرای عمومی و انقلاب قرار نهایی صادر نموده است.
ج- بزه در صلاحیت محلی مرجع دیگری قرار دارد لکن دادسرای فاقد صلاحیت محلی اقدام به صدور قرار نهایی نموده است.
آیا دادگاه می‌تواند قرار منع تعقیب را نقض و خطاب به دادسرا دستور به صدور قرار عدم صلاحیت یا ارسال پرونده به مرجع صالح صادر نماید در این صورت آیا مقام قضایی دادسرا مکلف به تبعیت است؟
آیا دادگاه می‌تواند بدون توجه به صلاحیت وارد در ماهیت شده و اقدام به تایید یا نقض قرار منع تعقیب نماید؟
آیا دادگاه می‌تواند خود قرار عدم صلاحیت صادر نماید در این صورت به شایستگی دادگاه صالح صادر نماید یا به شایستگی دادسرای صالح؟
2- چنانچه پس از صدور قرار منع تعقیب دادگاه موضوع را مشمول یکی از موارد صدور قرار موقوفی تعقیب بداند (نظیر شمول مرور زمان یا اعتبار امر مختوم) در این صورت دادگاه با چه تکلیفی مواجه است.
نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه:
1- الف: مستفاد از مواد 77 و 99 و تبصره آن از قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1392 این است که «حدود اختیار دادیار در مداخله در فرایند تحقیقات مقدماتی (انجام تحقیقات مقدماتی و صدور قرار نهایی)» صرفاً ناظر به «جرایم غیر مستوجب مجازات های مقرر در ماده 302» این قانون است؛ لذا در مواردی که دادگاه در مقام رسیدگی به اعتراض شاکی نسبت به قرار منع تعقیب موضوع مواد 270 و 274 این قانون، رفتار مجرمانه را مستوجب مجازات های مقرر در ماده 302 این قانون تشخیص می دهد که «اظهار نظر ماهوی نسبت به آن منحصراً در صلاحیت بازپرس است» (اظهارنظر نهایی بازپرس در خصوص آن موضوعیت دارد)، با عنایت به ملاک صدر ماده 274 قانون آیین دادرسی کیفری، ضمن نقض قرار مذکور، پرونده را جهت انجام تحقیقات مقدماتی لازم و اتخاذ تصمیم قانونی مقتضی توسط مقام قضایی ذی صلاح (بازپرس) به دادسرا اعاده می‌نماید.
ب و ج: چنانچه دادگاه در مقام رسیدگی به اعتراض شاکی نسبت به صدور قرار منع تعقیب موضوع ماده 270 قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1392، معتقد به صدور قرار عدم صلاحیت (ذاتی یا محلی) باشد، باید ضمن نقض قرار مورد اعتراض، پرونده را با صدور قرار عدم صلاحیت به مرجع قضایی صالح (دادسرای مربوطه) ارسال کند. اتخاذ ملاک از بند «پ» ماده 450 و بند 3 ماده 469 قانون یاد شده نیز می‌تواند موید این نظر باشد. هرگاه دادگاه در مقام رسیدگی به اعتراض شاکی نسبت به صدور قرار منع تعقیب موضوع مواد 270 و 274 قانون آیین دادرسی کیفری (1392)، معتقد به صدور قرار عدم صلاحیت باشد و با نقض قرار صادره، پرونده را جهت صدور قرار مقتضی(عدم صلاحیت) به دادسرا اعاده نماید، نظر به حکم مقرر در ماده 273 و با عنایت به ماده 22 قانون یاد شده، تصمیم موصوف برای مقامات قضایی دادسرا (بازپرس و دادستان) در فرض سوال لازم‌الاتباع است و از موارد امکان اختلاف بین دادستان و بازپرس و ارسال به دادگاه صالح جهت حل اختلاف موضوع مواد 267 و 269 این قانون نمی‌باشد.
2- در مواردی که دادگاه در مقام رسیدگی به اعتراض شاکی نسبت به صدور قرار منع تعقیب موضوع مواد 270 و 274 قانون آیین دادرسی کیفری (1392) و اصلاحات و الحاقات بعدی معتقد به صدور قرار موقوفی تعقیب باشد، با توجه به موارد مذکور در ماده 13 این قانون، باید با نقض قرار منع تعقیب، مبادرت به صدور قرار موقوفی تعقیب نماید؛ زیرا موجب قانونی جهت ادامه تعقیب متهم وجود ندارد.