صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1400/10/09
برگزار شده توسط: استان خراسان جنوبی/ شهر بیرجند
موضوع
شمول یا عدم شمول موارد مذکور در ماده 502 قانون آیین دادرسی کیفری به محکومین مالی که وفق ماده 3 قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی در حبس می‌باشند
پرسش
محکوم علیهی وفق ماده 3 قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی در حبس بوده است در دوران تحمل حبس جهت عمل قلب معرفی شده و اقدامات پزشکی و درمانی انجام شده است. در معرفی به پزشکی قانونی و بررسی پرونده پزشکی ایشان پزشکی قانونی در گواهی مورخ 1398/02/03 اعلام نموده: «بیماری وی صعب العلاج است و نیازمند مصرف منظم و دقیق داروها، ویزیت منظم متخصص قلب، دسترسی سریع به بیمارستان در صورت بروز علائم قلبی مجدد است... حسب نظر کارشناسان و با توجه به اکوی قلب و سایر مدارک نامبرده مبتلا به نارسایی قلبی کلاس بالینی 3 می‌باشد و حسب دستورالعمل های جاری سازمان پزشکی قانونی کشور تحمل کیفر حبس را ندارد.» همچنین در گواهی مورخ 1398/07/30 اعلام نموده: «با تاکید مجدد به اینکه بیماری قلبی وی (نارسایی کلاس بالینی 3 حسب نظریه کمیسیون پزشکی مورخ 1398/02/03) جزو بیماریهای صعب العلاجی است که تحمل کیفر حبس به صورت دائم ندارد... البته با عنایت به شرایط بالینی کلی نامبرده و عدم تحمل دائمی کیفر حبس، نیاز به استراحت پزشکی برای وی دائمی می‌باشد.» حال در راستای این گواهی ها و مشکلات زندانی به ایشان مرخصی اعطا شده است لیکن ایشان غیبت نموده و به زندان مراجعت ننموده‌اند البته جهت مرخصی و غیره از ایشان تامین مناسب اخذ شده است. حال سوالات ذیل مطرح است:
1- آیا موارد مذکور در ماده 502 قانون آیین دادرسی کیفری فقط در مورد محکومین کیفری است یا شامل محکومین مالی که وفق ماده 3 قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی در حبس می‌باشند نیز می‌گردد؟
2- چنانچه فرد مبتلا به بیماری صعب العلاج باشد که تحمل حبس به طور دائم را نداشته باشد راهکار مناسب در مورد محکومین مالی چیست و تضمین حقوق محکومٌ له چگونه خواهد بود؟
3- در مورد پرونده فوق الذکر آیا امکان جلب زندانی وجود دارد؟ آیا امکان ضبط وثیقه ضامن وجود دارد؟
نظر هیات عالی
همانگونه که در تبصره ذیل ماده 3 قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی آمده است مقررات مربوط به تعویق و موانع اجرای حبس نسبت به مدیونین مالی که در حبس بسر می برند نیز، قابل اعمال است بنابر این در فرض سوال زندانی باید آزاد شود و وجه قانونی برای ضبط وثیقه با توجه به ماده 178 و بند پ ماده 235 قانون آیین دادرسی کیفری وجود ندارد.
نظر اتفاقی
به استناد ماده 522 قانون آیین دادرسی و تبصره آن که مقرر می‌دارد: « در صورتی که مداوای محکوم به حبس در خارج از زندان ضروری باشد، قاضی اجرای احکام کیفری، مدت زمان مورد نیاز برای مداوا را با توجه به نظر پزشکی قانونی تعیین می کند و با اخذ تامین متناسب، اجرای حبس را به تعویق می اندازد و هرگاه محکومٌ علیه تامین متناسب ندهد، معالجه وی در بیمارستان تحت نظر ضابطان صورت می‌گیرد و مدت معالجه جزء محکومیت وی محسوب می‌شود.
تبصره - مفاد این ماده از جهت اعزام برای مداوای سایر افرادی که در حبس به سر می برند، نیز اجراء می‌شود. و نیز کلمه «محکوم علیه در ماده 502 قانون یاد شده که مقرر می‌دارد: « هرگاه محکومٌ علیه به بیماری جسمی یا روانی مبتلا باشد و اجرای مجازات موجب تشدید بیماری و یا تاخیر در بهبودی وی شود، قاضی اجرای احکام کیفری با کسب نظر پزشکی قانونی تا زمان بهبودی، اجرای مجازات را به تعویق می اندازد. چنانچه در جرائم تعزیری امیدی به بهبودی بیمار نباشد، قاضی اجرای احکام کیفری، پس از احراز بیماری محکومٌ علیه و مانع بودن آن برای اعمال مجازات، با ذکر دلیل، پرونده را برای تبدیل به مجازات مناسب دیگر با در نظر گرفتن نوع بیماری و مجازات به مرجع صادر کننده رای قطعی ارسال می کند.
تبصره - هرگاه حین اجرای مجازات، بیماری حادث شود و تعویق اجرای مجازات فوریت داشته باشد، قاضی اجرای احکام کیفری، ضمن صدور دستور توقف اجرای آن، طبق مقررات این ماده اقدام می کند. و ذیل ماده 3 قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی و تبصره 2 آن که مقرر می‌دارد: « مقررات راجع به تعویق و موانع اجرای حبس در خصوص کسانی که به استناد این ماده حبس می‌شوند نیز مجری است.» و نیز مویدا به نظریه مشورتی شماره 5844/7 اداره حقوقی قوه قضائیه و نیز به استناد ماده 178 و بند پ ماده 235 قانون آیین دادرسی کیفری اولا حبس محکوم علیه مالی که دارای بیماری صعب العلاج دائمی است مجاز نیست. ثانیا در صورت حدوث حین حبس می‌بایست با تعویق حبس، وی آزاد شود. ثالثا از آنجا که حبس وی مجاز نبوده دستور احضار و جلب و نیز ضبط وثیقه فاقد توجیه قانونی می‌باشد.