صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1400/08/27
برگزار شده توسط: استان مازندران/ شهر رامسر
موضوع
بررسی محرومیت متهم از اعزام به مرخصی توسط دادگاه
پرسش
آیا دادگاه کیفری دو می‌تواند ضمن صدور رای به‌دلیل نحوه ارتکاب جرم و گستاخی متهم و عدم پشیمانی از ارتکاب جرم، در قالب ماده 498 قانون آیین دادرسی کیفری ضمن صدور دادنامه متهم را از اعزام به مرخصی برای مدت مشخص یا تمام مدت حبس ممنوع یا محروم نماید؟
نظر هیات عالی
عدم اعطای مرخصی به متهم از مصادیق شیوه اجرای حکم کیفری محسوب نمی‌گردد. نتیجتاً استناد به ماده 498 قانون آیین دادرسی کیفری موجه و قانونی نیست.
نظر اکثریت
پاسخ به این سوال مستلزم این است که بدانیم مرخصی، حق متهم است یا صرفاً یک امتیاز برای وی محسوب می‌شود. با توجه به آیین‌نامه جدید سازمان زندان‌ها مصوب 1400 که تبصره ماده 222 آیین‌نامه سابق (مبنی بر اینکه مرخصی، حق تلقی نمی‌گردد و صرفاً یک امتیاز است) در آن حذف گردیده است باید این برداشت را کرد که مرخصی، حق زندانی است. بنابراین حالا که مرخصی، حق زندانی محسوب می‌شود اشخاص را نمی‌توان از حقوق مندرج در قانون محروم نمود مگر به موجب قانون. بنابراین اگر بخواهیم شخصی را محروم از مرخصی کنیم باید مستند قانونی داشته باشیم. برای مثال اگر زندانی مرتکب غیبت شود طبق آیین‌نامه تا سه ماه محروم از مرخصی خواهد بود اما در خصوص محرومیت از مرخصی حین صدور رای چنین مستند قانونی نداریم. اگر قانونگذار چنین قصدی داشت می‌توانست در قالب مجازات‌های تکمیلی این مقرره را بگنجاند که در حال حاضر در مجازات تکمیلی نیز به این موضوع اشاره نشده است. باید گفت با توجه به اینکه مرخصی، حق زندانی محسوب می‌شود با توجه به فقدان وجود نص صریح، نمی‌توان او را از حقوق مدنی محروم نمود و این مهم در قالب شیوه اجرای رای در ماده 498 نیز نمی‌گنجد.
نظر اقلیت
با توجه به ماده 498 قانون مزبور باید گفت که دادگاه می‌تواند شیوه اجرای رای را تعیین کند. برای مثال تعیین کند که با توجه به گستاخی متهم و نحوه ارتکاب جرم، نامبرده تا یک سال حق استفاده از مرخصی ندارد تا بتواند بخشی از امنیت از دست رفته جامعه را برگرداند. همانطور که در ماده 499 همان قانون به اجرای حکم در ملاءعام اشاره شده است هرچند که در ظاهر ممکن است خلاف حقوق شهروندی متهم باشد اما ممکن است بنابر برخی از دلایل صلاح بر اجرای حکم در ملاء عام باشد تا بازدارندگی احکام قوت پیدا کند. قانونگذار در ماده 498 به‌طور کلی قاعده را بیان کرده و نیازی نبود برای هر نوع شیوه رایی به‌صورت جداگانه، مقرره تصویب کند. بدیهی است ایام مرخصی استحقاقی زندانی که در مدت مقرر استفاده نشده برای وی ذخیره می‌گردد و می‌تواند در انتها از ان استفاده نماید و از این حیث نیز هیچ خللی به حق و حقوق وی وارد نمی‌گردد.