بررسی صلاحیت دادگاه عمومی بخش به عنوان شعبه هم‌عرض در رسیدگی به جرم قتل

صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1397/10/20
برگزار شده توسط: استان آذربایجان شرقی/ شهر تبریز

موضوع

بررسی صلاحیت دادگاه عمومی بخش به عنوان شعبه هم‌عرض در رسیدگی به جرم قتل

پرسش

در پرونده‌ای فردی متهم به قتل عمدی سه نفر و ایراد صدمه بدنی عمدی از طریق آتش زدن در حوزه قضایی گوگان می‌باشد. شعبه اول دادگاه عمومی آذرشهر متهم را به سه فقره قصاص نفس محکوم و متعاقبا متهم نسبت به رای صادره اعتراض و شعبه 26 دیوانعالی رای اصداری آذرشهر را نقض و جهت رسیدگی به شعبه هم‌عرض ارجاع می‌نماید. شعبه 101 دادگاه عمومی جزایی آذرشهر وارد رسیدگی شده و قرار عدم صلاحیت به شایستگی دادگاه کیفری استان صادر و شعبه مذکور پرونده را اعاده و جهت حل اختلاف به دادگاه تجدیدنظر ارسال و شعبه دوم دادگاه تجدیدنظر شعبه 101 آذرشهر را صالح به رسیدگی دانسته و شعبه مذکور نیز بعد از رسیدگی حکم به محکومیت متهم به پرداخت دیه و سه فقره قصاص نفس محکوم نموده است. وکیل متهم نسبت به رای اصداری اعتراض و شعبه 26 دیوانعالی کشور مجددا پرونده را جهت رسیدگی به شعبه هم‌عرض ارجاع نموده و دادگستری آذرشهر پرونده را به دادگستری شهرستان اسکو جهت رسیدگی ارسال و شعبه مذکور با این استدلال که دادگستری آذرشهر علاوه بر یک شعبه کیفری دو، حوزه قضایی مستقل بنام گوگان و ممقان دارد که همگی صلاحیت رسیدگی به پرونده‌های کیفری دو را دارند و از سویی هرچند دادگاه گوگان در زمان وقوع جرم تشکیل نگردیده بود لیکن در حال حاضر با توجه به اینکه محل وقوع قتل و نزدیک‌ترین شعبه هم عرض برای شعبه 101 کیفری دو آذرشهر می‌باشد لذا قرار عدم صلاحیت به شایستگی دادگاه عمومی بخش گوگان صادر و ارسال نموده است. حال با توجه به اینکه گوگان بصورت دادگاه بخش بوده و فاقد دادسرا می‌باشد، آیا می‌تواند به عنوان شعبه هم‌عرض مدنظر شعبه دیوانعالی کشور به پرونده رسیدگی نماید؟ در صورت منفی بودن پاسخ نحوه اقدام به چه صورت باید باشد؟ با توجه به تبصره ماده 296 آیین دادرسی کیفری چه تشریفاتی در رسیدگی می‌بایست رعایت شود؟

نظر هیئت عالی

در فرض سوال نزدیک‌ترین دادگاه کیفری یک واقع در استان آذربایجان شرقی صالح به رسیدگی است نظریه شماره 7/96/2111 مورخ 96/9/11 اداره حقوقی به شرح زیر موید استنتاج امر مرقوم است.
با توجه به فلسفه وضع تبصره 3 ماده 296 قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1392، به منظور جلوگیری از بی‌نظمی در دادرسی‌ها، دادگاه کیفری دو در واقع به قائم‌مقامی به فرآیند رسیدگی که قبلاً آغاز شده ادامه می‌دهد، بنابراین در صورتی‌که رای دادگاه کیفری دو در دیوان عالی کشور نقض شود و بنابر ارجاع به شعبه هم‌عرض باشد، نمی‌توان آن را به دادگاه غیرصالح یعنی دادگاه کیفری دو دیگر ارجاع داد و جهت رعایت دادرسی منصفانه و احتیاط پرونده باید به دادگاه کیفری یک ارجاع شود.

نظر اکثریت

دادگاه گوگان صالح به رسیدگی است. زیرا در دادگاه عمومی بخش، صلاحیت دادگاه کیفری دو به دادگاه بخش تفویض شده است و دادگاه بخش با رعایت تبصره ماده 296 قانون آیین دادرسی کیفری صالح به رسیدگی می‌باشد. زیرا بموجب ماده 299 قانون مزبور دادگاه بخش وظایف دادگاه کیفری دو را انجام می‌دهد فلذا دادگاه گوگان که وظایف دادگاه کیفری دو را انجام می‌دهد در مانحن‌فیه نیز صالح به رسیدگی است.

نظر اقلیت

دادگاه اسکو صالح است. زیرا دادگاه عمومی گوگان در واقع دادگاه کیفری دو نیست و فقط قانون وظایف دادگاه کیفری دو را به آن محول کرده است و در مازاد بر وظایف دادگاه کیفری دو که استثنائاً قانون یا دیوانعالی کشور به عهده آن قرار داده دادگاه عمومی بخش نمی‌تواند در موارد استثنایی اقدام نماید و از تبصره 3 ماده 296 قانون آیین دادرسی کیفری نیز مستفاد است که دادگاه عمومی بخش نمی‌تواند هم‌عرض دادگاه کیفری دو باشد و در جرائم کیفری یک، دادگاه بخش به عنوان جانشین بازپرس عمل می‌کند و مانحن‌فیه که از جرائم مربوط به دادگاه کیفری یک است و استثنائاً در دادگاه کیفری دو رسیدگی می‌شود و دادگاه بخش در آن حد نیست که هم‌عرض دادگاه کیفری دو محسوب شود. بنابر مراتب دادگاه کیفری دو اسکو صالح به رسیدگی است.