صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1397/07/12
برگزار شده توسط: استان گلستان/ شهر آق قلا
موضوع
اعتبار یا عدم اعتبار تحصیل دلیل به روش غیر مجاز توسط ضابطین
پرسش
آیا تحقیقاتی که توسط ضابطین به نحو غیر مجاز (مثلاً بازرسی منزل بدون اذن مقام قضایی در جرایم غیر مشهود) صورت می‌گیرد و منجر به کشف جرم می‌گردد اعتبار دارد؟ یا باید شیوه ی تحصیل ادله هم به نحو قانونی باشد تا بتوان جرم را به متهم منتسب دانست؟
نظر هیئت عالی
نظریه اقلیت مورد تایید هیات عالی می‌باشد، در فرض مثال وقتی با اعلام غیر قانونی مامورینی در بازرسی از منزلی مقداری مشروبات الکلی و یا مواد مخدر کشف می کنند و یا بر اثر شکنجه، متهم اقرار به ارتکاب قتل می‌نماید و ناشی از همین اقاریر تحت شکنجه، قرائن و امارات کاملاً علم آوری حاصل می‌شود که موید ارتکاب جرم توسط متهم بوده است، دادگاه نمی تواند علی رغم تخلفات ضابطین به این جرایم توسط متهمین بی توجه باشد و ضمن تعقیب تخلف و یا جرم صورت گرفتن توسط مامورین (حسب مورد) به جرم کشف شده نیز رسیدگی می‌گردد. نظریه شماره 7/92/231 مورخ 25/05/93 اداره حقوقی نیز موید این عقیده می‌باشد.
نظر اکثریت
با توجه به ماده 55 قانون آئین دادرسی کیفری ورود به منازل مسکونی و اماکن تعطیل و... در جرایم غیر مشهود با اجازه موردی مقام قضایی است؛ لذا امکان اقدام مأمورین بدون اجازه موردی مقام قضایی وجود ندارد. از طرفی مفهوم مخالف ماده 36 قانون آئین دادرسی کیفری عنوان نموده اگر گزارش ضابطین بر اساس ضوابط و مقررات قانونی تهیه و تنظیم شود، معتبر نیست یعنی ازرش ندارد؛ تنها در جرایم مشهود اقدامات ضابطین نیاز به حکم یا دستور قبلی مقام قضایی ندارد. ماده 57 قانون آئین دادرسی کیفری نیز آثار جرمی را بیان می کند که بر هم زننده یا تهدید کننده نظم یا امنیت و آسایش عمومی جامعه باشد و تنها در این صورت است که اگر ضابطین به محلی وارد شده و آثاری را رویت کردند که حاکی از جرمی می‌باشد که تهدید امنیت و آسایش عمومی را در بر دارد، می‌توانند ضمن حفظ ادله و آثار آن با تنظیم صورت مجلس مراتب را به مقام قضایی اطلاع دهند. هرچند در مصداق اینکه چه آثاری حکایت از جرایمی دارد که تهدید کننده امنیت و آسایش عمومی جامعه است بین مقام های قضایی اختلاف و نیاز به تدوین و تبیین قانونی می‌باشد؛ بنابراین تنها در این مورد اخیر ضابطین حق تهیه گزارش بدون دستور قضایی را دارند.
نظر اقلیت
گزارش ضابطین دادگستری در جرایم غیر مشهود اگر مطابق ماده 36 قانون آئین دادرسی کیفری موجب علم برای قاضی شود می‌تواند پایه تشکیل پرونده و تعقیب متهم باشد و تنها در ادله اخباری مانند اقرار شهادت یا سوگند یا ناشی از شکنجه چنانچه در مرجع انتظامی تنظیم شود فاقد اعتبار برای تشکیل پرونده است، اما اگر گزارش حاکی از ادله احرازی باشد می‌تواند به عنوان قرینه ای برای مجرمیت متهم باشد؛ مانند اعلام محل دفن جسد یا وسیله ارتکابی جرم. بخشنامه 1828/84/1 مورخه 1384/2/15 نیز بر ممنوعیت روالهای تلقینی یا اغفال و اکراه و اجبار متهم تأکید کرده و اقاریر اخذ شده مطابق آن را مطابق ماده 129 قانون آئین دادرسی کیفری مصوب 1378 بی اعتبار دانسته است.