تاریخ نظریه: 1402/10/19
شماره نظریه: 7/1402/151
شماره پرونده: 1402-76-151ح
استعلام:
با توجه به مواد 225 و 229 قانون امور حسبی مصوب 1319 که مقرر می‌دارد دیون و حقوقی که به عهده متوفی است بعد از هزینه‌های ضروری باید از ترکه داده شود و تا زمان ادای دیون تصرفات ورثه در ترکه نافذ نیست، چنانچه شخصی در سال 1382 و در تصادف رانندگی فوت کرده و ورثه وی دیه متوفی را دریافت کرده باشند اولاً، آیا دیه به عنوان ماترک تلقی می‌شود؟
ثانیاً، چنانچه به عنوان ماترک تلقی شود، آیا مسئولیت ورثه به میزان دیه دریافتی در سال 1382 است که مبلغ مشخصی بوده است و یا آنکه با توجه به کاهش مستمر ارزش ذاتی وجه دریافتی بابت دیه، ورثه مکلف به پرداخت به نرخ روز دیه در قبال دیون متوفی؛ از جمله مهریه همسر متوفی می‌باشند و یا از آنجا که مسئولیت ورثه به میزان ترکه است و دیه به عنوان ماترک به میزان مبلغ مشخصی دریافت شده است، ورثه به همین میزان مسئولیت دارند؟
ثالثاً، چنانچه بر مبنای کاهش اعتباری ارزش پول کشور و همچنین کاهش قابل توجه ارزش وجه دریافتی و با عنایت به ماده 229 قانون امورحسبی مصوب 1319 که تصرفات ورثه در ماترک را غیر نافذ دانسته و در صورت رد طلبکاران به عنوان غصب، ورثه ضامن منافع مال مغضوب می‌باشند، معیار ارزش ریالی مسئولیت ورثه وفق جدول شاخص بانک مرکزی قابل محاسبه است یا نرخ روز دیه اعلامی از سوی ریاست محترم قوه قضاییه در تاریخ پرداخت دیه؟
نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه:
اولاً، دیه جزو ترکه متوفی محسوب می‌شود و از حیث قواعد تقسیم، تابع عمومات حاکم بر ترکه است. شایسته ذکر است وفق مواد 867 و 868 قانون مدنی و ماده 229 قانون امور حسبی مصوب 1319، مالکیت ورثه نسبت به ترکه پس از اداء دیون متوفی مستقر می‌شود و دیون مذکور باید پیش از تقسیم ترکه اداء شود.
ثانیاً و ثالثاً، در فرض سوال و دریافت دیه از سوی وراث و تقسیم بین آنها بر خلاف الزامات قانونی حاکم و پیش از ادای دیون متوفی، از آنجا که تصرف در ترکه (دیه) بدون پرداخت دیون، قبول تلقی می‌شود، مطابق ماده 248 قانون امور حسبی مصوب 1319 هریک از وراث مسئول اداء تمام دیون متوفی اعم از مهریه و غیر آن مطابق مقررات حاکم و مربوط به آن، به نسبت سهم خود از ترکه می‌باشند؛ مگر آنکه ثابت کنند دیون زاید بر ترکه بوده است؛ بنابراین مبلغی که به عنوان دیه توسط ورثه دریافت شده است، موثر در مقام نیست و مبنای محاسبه تعهد آنان، درصدی از ترکه از جمله دیه است که توسط آنها دریافت شده است و آنان نسبت به سهم‌الارث خود از دیه دریافتی مسئول می‌باشند و بر این اساس در فرض سوال، میزان مسئولیت هر یک از ورثه بر اساس درصد و حصه دریافتی از دیه و بر مبنای قیمت روز پرداخت آن می‌باشد.