مطالبه نفقه اشخاص واجب النفقه

صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1384/04/11
برگزار شده توسط: استان خوزستان/ شهر شوش

موضوع

مطالبه نفقه اشخاص واجب النفقه

پرسش

نظر به این‌که اقارب شخص نمی‌توانند نفقه گذشته خود را مطالبه کنند لیکن نسبت به آینده می‌‌‌‌‌توانند مطالبه نفقه کنند، این سوال پیش می‌‌‌‌‌آید چگونه دین و حقی که هنوز مهلت آن سر نرسیده است خواهان‌ می‌‌‌‌‌توانند مطالبه کنند. خواهان در تاریخ 1/3/84 طرح دعوا می‌‌‌‌‌کند و خواسته خود را مطالبه نفقه آینده تعیین می‌‌‌‌‌کند حال ‌آن‌که ماه خرداد هنوز تمام نشده است و دینی بر گردن و ذمّه خوانده تحقق پیدا نکرده است تا خواهان آن را مطالبه کند، این مطلب چگونه قابل توجیه است؟

نظر هیات عالی

مطابق قسمت اخیر ماده 1206 قانون مدنی، اقارب فقط نسبت به آتیه می‌‌‌‌‌توانند مطالبه نفقه کنند. با این ترتیب اقارب واجب‌النفقه می‌‌‌‌‌توانند از دادگاه تقاضای تعیین نفقه کنند که نفقه معین، به ‌طور مستمر و برای آینده مقرر می‌‌‌‌‌شود و در صورت استنکاف از پرداخت، با صدور اجراییه جهت اجرای حکم، عملیات اجرایی مادام‌که دستور دیگری از دادگاه صادر نشده باشد به ‌طور مستمر ادامه خواهد یافت، لذا موضوع نفقه اقارب بنابر حکم قانونی، اساساً منصرف از دیونی است که اجل و مهلت آن نرسیده باشد.

نظر اتفاقی

اصولاً نفقه به سبب زوجیت یا خویشاوندی استوار می‌شود. در مورد زوجیت طبق شرایطی همسر حق مطالبه نفقه (اعم از گذشته و آینده) را دارد. در مورد خویشاوندی، اقارب فقط حق مطالبه نفقه آینده را دارند و در مورد ایام گذشته فاقد چنین حقی هستند. مواد 1206 قانون مدنی و 642 قانون مجازات اسلامی تعزیرات، این حق را به اقارب داده است که در آینده نفقه و حق خود را مطالبه کنند و اگر منفق استنکاف کرد مجازات می‌‌‌‌‌شود. دینی که برعهده منفق است ثابت لکن شرایط آن متزلزل می‌باشد.
به ‌نظر می‌‌‌‌‌رسد اقارب بتوانند، در محدوده زمانی، مثلاً ماهی که هنوز به پایان نرسیده است نفقه خود را مطالبه و دریافت کنند و چنان‌چه در خلال روزهای ماه، اتفاقی پیش آمد که اوضاع را تغییر داد مثل (فوت منفق و غیره) این حق از بین می‌‌‌‌‌رود و قانونگذار به خاطر این‌که هم برای واجب‌النفقه و هم دادگاه مشکل ایجاد نشود که هر روز برای نفقه‌اش دادخواست بدهد و دادگاه هر روز منفق را به پرداخت نفقه ملزم کند آن را به‌ صورت ماهانه تعیین می‌کند و چون نفقه اقارب به گذشته باز نمی‌‌‌گردد، تاریخ ارائه دادخواست به دادگاه ملاک عمل است یا چنان‌چه همسر طلب نفقه نکند چیزی به آن‌ها تعلق نمی‌‌‌گیرد.