صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1388/04/09
برگزار شده توسط: استان خراسان جنوبی/ شهر بیرجند
موضوع
اقامه دعوا علیه مالکی که با آگاهی نسبت به موضوع معامله، معاملات متعدد انجام داده
پرسش
در سال 1386 معاوضه دو اتومبیل پژو و زانتیا و به گفته خواهان، معاوضه سوییچ به سوییچ صورت گرفته است. در سال 1388 محرز گردیده که شخص (ب) مالک زانتیا نبوده است و زانتیا توسط دادگاه تحویل شخص ثالث (مالک اصلی) می‌گردد و شخص (ب) که مالک رسمی پژو بوده، با آگاهی قبلی از معاملات متعدد نسبت به پژو و با توجه به مستحقٌ‌للغیر درآمدن زانتیا، تقاضای ابطال معاوضه و استرداد پژو را نموده و اتومبیل پژو را با تأمین خواسته توقیف کرده است، ضمناً شخص متصرف به عنوان خوانده طرف دعوا قرار نگرفته است، آیا دعوا مسموع می‌باشد؟
نظر هیئت عالی
با توجه به این‌که اصل، لزوم قراردادها است و سکوت متعاقب عقد معاوضه، رافع مسئولیت و تعهدات طرفین نخواهد بود، مضافاً دلیلی مبنی بر تفاسخ و اقاله عقد ارائه نشده است و از طرفی در قضیه مورد بحث و عقد معاوضه، قبض، شرط صحت عقد نیست؛ لذا دعوای مطروحه قابل استماع بوده و از آثار عقد، الزام هر یک از طرفین به تسلیم مورد معامله است. با این ترتیب در صورت عدم احراز عملی اقاله، نظر اتفاقی قضات تأیید می‌شود.
نظر اتفاقی
در فرض اول با عنایت به این‌که عقد تنظیمی فی‌مابین، معاوضه بوده است و معاوضه هم عقد لازم است؛ هرچند احکام حاصله بیع در عقد معاوضه‌ای جاری نیست ولی در مانحن‌فیه طرفین مکلف به پذیرش آثار معامله بوده که تسلیم مبیع یکی از این آثار است. مضافاً این‌که فعل و ادامه تصرفات، دلیل بر اقاله نبوده؛ چرا که اقاله بر طبق مقررات قانون مدنی یعنی بر هم‌زدن و تفاسخ حق با تراضی طرفین به صورت متقابل و دو جانبه است. بنابراین، دعوای مطروحه قابل استماع بوده و باید بر طبق مقررات، حکم به الزام طرفین به تحویل مبیع داد (استفاده از مواد 284، 464، 465، 283، 219 و220 قانون مدنی).