صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1386/07/02
برگزار شده توسط: استان قم/ شهر قم
موضوع
تاثیر تغییر جنسیت در میزان سهم الارث
پرسش
در سال 1374 گواهی انحصار وراثت صادر شده است. یکی از ورثه مذکور در سال 1380 تغییر جنسیت داده است.
الف: آیا تغییر جنسیت در میزان سهم‌الارث تأثیر دارد؟ ب: آیا مورد از موارد اصلاح گواهی حصر وراثت است؟
نظر هیئت عالی
به موجب ماده 876 قانون مدنی، ارث به موت حقیقی مورث محقق می‌شود، لذا پس از سپری شدن مدتی از موت مورث اگر با اقدامات پزشکی تغییری در جنسیت فرزندان متوفیٰ ایجاد شود، تأثیری در سهم‌الارث آنان ندارد و در این مورد حضرت امام (ره) در تحریرالوسیله تغییر جنسیت را نسبت به زمان بعد از فوت مورث موثر ندانسته‌اند. دکتر جعفری لنگرودی نیز در صفحه 212 کتاب ارث و در تبصره 316 گفته است در جراحی‌های آلت تناسلی که به طور نهایی تغییر جنسیت را اعلام می‌دارد تاریخ تغییر جنس ملاک تعیین سهم‌الارث نیست؛ مثلاً به زنی که یک ماه در بیمارستان برای جراحی می‌خوابد و بعداً با جراحی مرد می‌شود لیکن قبل از وقوع جراحی پدرش فوت می‌کند، سهم دختر تعلق می‌گیرد، چون در تاریخ فوت مورث خود تغییر جنسیت نداده است.
نظر اتفاقی
اولاً؛ فردی که جنسیت خود را تغییر می‌دهد برابر عنوانی که در زمان فوت مورث بر او صدق می‌کند، ارث می‌برد زیرا دلیل‌های ارث، مقدار ارث را بر مرد یا زن بودن و یا عناوین وابسته به این دو مترتب کرده‌اند و ظاهر این دلیل‌ها، نشان می‌دهد که مقصود کسانی است که این ویژگی‌ها را دارا باشند و این عنوان‌ها در هنگام مردن مورث بر آنان صدق کند. بر این اساس، کسی که زن بوده و در هنگام مرگ مورث، به مرد تغییر جنسیت داده است، دو برابر زن ارث می‌برد و عکس آن نیز صادق است. نتیجه این‌که هر یک از افراد طبق عنوان زمان فوت مورث ارث خواهند برد مگر پدر و مادر که مطابق عنوان زمان انعقاد نطفه و وضع حمل ارث می‌برند و تغییر جنسیت در میزان ارث آن‌ها تأثیر ندارد. بنابراین، به استناد فتوای حضرت امام (ره) در تحریرالوسیله:«تغییر جنسیت تغییری در حقوق ثابته فرد نسبت به قبل، از قبیل مهر و ارث و... نخواهد داشت».
ثانیاً: گواهی انحصار وراثت، احکام و آثار مصطلح را ندارد. بنابراین، در هر زمانی دادگاه صادرکننده آن می‌تواند مندرجات آن را بر اساس اطلاعات تکمیلی جدید اصلاح کند.