صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1383/02/18
برگزار شده توسط: استان مازندران/ شهر نکا
موضوع
استرداد مال امانی به وراث قانونی متوفی
پرسش
شخصی در اثر تصادف فوت می‌کند از وی دو زن و مادر به عنوان وارث باقی می‌مانند. دو زن سهم خودشان را از دیه فوت همسرشان خواستار می‌شوند ولی مادر از سهم خودش می‌گذرد و خون‌بهای فرزندش را قبول نمی‌کند. در این میان شخصی معتمد که از بستگان مادر می‌باشد به وی می‌گوید پرداخت دیه به عهده بیمه است، شما آن را بگیرید تا در محل خودتان اقدام به ساخت مسجد بکنید مادر نیز به آن شخص می‌گوید تمام این کارها را انجام بدهد و شخص مزبور نیز دیه سهم‌الارث مادر را گرفته که به مادر بدهد ولی مادر می‌گوید این مبلغ را به یک حسابی به نام خودت واریز کن تا مقدمات ساخت مسجد آماده شود. حدود سه سال می‌گذرد و هیچ‌کاری انجام نمی‌شود و مادر نیز فوت می‌کند. دختران این مادر پس از فوت مادر خواستار آن پول که در حال حاضر نیز در حساب سپرده به اسم آن شخص است و همچنین سود بانکی آن می‌شوند. طبق گفته آنها حق مادری آنهاست. او این مبلغ را هبه نکرده و از تحت مالکیت وی خارج نشده است. ولی شخص مزبور می‌گوید مادرتان آن را هبه کرده و به من اختیارات لازم را در جهت ساخت مسجد داده است در اینجا حل مسئله چگونه است؟
نظر هیئت عالی
در فرض مسئله با توجه به این‌که شخص معتمد که بر اساس رضای دارنده سهمی از دیه و اذن او بر وجوه دریافتی تسلط پیدا کرده، در واقع نماینده و وکیل در انجام کار و عملی بوده و در حکم امین صاحب مال می‌باشد و با این ترتیب احکام امانت درباره او مترتب خواهد بود. مطابق ماده 626 قانون مدنی با فوت امانت‌گذار ودیعه باطل، و امین باید مال امانی را به وراث قانونی وی مسترد دارد مگر این‌که قبل از فوت امانت‌گذار به مورد وکالت عمل کرده و در بنای مسجد صرف کرده باشد لذا مورد از مصادیق هبه نبوده، با مطالبه وراث و قائم‌مقام متوفی باید پرداخت کند.
نظر اتفاقی
سهم‌الارث مادر از دیه فرزندش از تحت مالکیت وی خارج نشده است کما این‌که شهود نیز شهادت داده‌اند که از قصد این مادر مطلع بودیم چون ایشان در یک منطقه کوهستانی زندگی می‌کرده است و دسترسی به امکانات کم بوده به آن شخص وکالت انجام کار را داده است و ما چیزی تحت عنوان هبه از مادر نشنیده‌ایم. علاوه بر آن ماده 656 قانون مدنی نیز اشعار به همین مسئله دارد که نامبرده وکیل مادر برای انجام هر کاری که قصدش بوده می‌باشد و همچنین ماده 678 قانون مدنی به فسخ و انقضای مدت و وکالت بعد از فوت موکل تصریح دارد. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که این مبلغ در ید شخص مزبور که در حساب خودش نیز بوده به عنوان امانت بوده و از تحت مالکیت مادر خارج شده است و در تحقق قصد مادر نیز هیچ کاری انجام نگرفته بعد از فوت مادر اموال جزو ماترک متوفی بوده که به فرزندانش می‌رسد و شخص مزبور نیز از تحت وکالت بعد از فوت موکل خارج می‌شود.