تاریخ نظریه: 1396/09/19
شماره پرونده: 1355-4/9-96
استعلام:
1- با توجه به ماده 1107 قانون مدنی که نفقه زوجه را مشخص نموده و همچنین با توجه به ملاک ماده 1105 قانون مدنی که ریاست خانواده را از وظایف شوهر دانسته در صورتی که زوجین زندگی مشترک داشته باشند و در زیر یک سقف زندگی کنند آیا زوجه می‌تواند تقاضای مطالبه وجه نقد از زوجه بابت نفقه نماید یا زوج تکلیفی به پرداخت وجه نقد ندارد و می‌تواند مطابق ماده 1107 قانون مدنی نیازهای متعارف زوجه را برطرف نماید در صورت ارائه دادخواست از ناحیه زوجه دادگاه می‌تواند قرار عدم استماع صادر نماید؟
2- در صورت محکومیت زوج به پرداخت مهریه یا توافق زوجه بر طلاق در صورتی که مهریه زوجه سکه طلا باشد پرداخت سکه ونوع آن و یا قیمت آن از جهت سکه نوع قدیم یا جدید با توجه به اینکه قیمت سکه نوع قدیم مقداری از قیمت سکه نوع جدید کمتر است از اختیارات زوج است با توجه به اینکه در سند نکاحیه فقط سکه قید شده و نوع آن مشخص نگردیده است.
نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه:
1- ماده 1107 قانون مدنی مطابق فتاوی فقهای عظامی چون امام خمینی ره و آیت‌الله سیستانی دام‌ظله نفقه را شامل همه نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن تعریف نموده است؛ اما باید توجه داشت وجهِ نقد وسیله دستیابی به نیازها است. بنابراین، به نظر میرسد در صورتی که خودِ زوج مباشرتا با رعایت دو قید «متعارف و متناسب با وضعیت زن» نیاز زوجه را برطرف نماید و آنچه را او از این حیث مطالبه می کند، فراهم کند، زوجه نمیتواند وجه نقدی بابت نفقه مطالبه نماید؛ زیرا مطابق ماده 1106 قانون یاد شده آنچه بر عهده زوج قرار گرفته است، نفقه است و نه وجه نقد معادل با نفقه و نفقه نیز در ماده 1107 قانون یاد شده به صورتی که گذشت به خودِ مایحتاج متعارف و متناسب با وضعیت زوجه تعریف شده است. با این حال در صورتی که زوج از فراهم آوردن خودِ موارد نیاز زوجه سرباز زند یا نتواند خود مباشرتا آن را تهیه کند، به اقتضای مناط مواد 1106 و 1107 قانون یاد شده مکلف به پرداخت معادل آن به شکل وجه نقد خواهد بود. تبصره ذیل ماده 47 قانون حمایت خانواده 1391 که از کلمه «وجوه» بهره جسته، موید این نظر است، بنابراین، در فرض استعلام زوجه می‌تواند دادخواستِ مطالبه وجه نقد به عنوان نفقه خود را علی‌رغم زندگی مشترک با زوج، تقدیم کند.
2- با توجه به مقررات ماده 279 قانون مدنی، در صورت کلی بودن موضوع تعهد، متعهد مجبور به ایفای فرد اعلای آن نمی‌باشد. بنابراین، در فرض استعلام سکه بهار آزادی (موضوع مهریه)، اعم از قدیم یا جدید می‌تواند به عنوان مهریه پرداخت شود و زوج را نمی‌توان ملزم به تأدیه نوع خاص و گران‌تر سکه نمود؛ مگر اینکه محرز شود، منظور آن نوع خاص بوده است.