تاریخ نظریه: 1397/03/08
شماره نظریه: 7/97/407
شماره پرونده: 97-168-407
استعلام:
در پرونده‌ای در سال 1388 دو نفر مقتول به نام مرد و زن توسط اشخاصی ناشناس به قتل رسیده‌اند اولیای دم نامبردگان چندین نفر را بعنوان قاتل معرفی کرده‌اند که از طرف مرجع قضایی دستگیر و بعلت عدم کفایت دلیل متهمین با قرار وثیقه یا بلاقید آزاد شده‌اند و مدت 8 سال است که از وقوع قتل گذشته و با انجام دستورات توسط مرجع انتظامی قاتل یا قاتلین شناسایی نشده‌اند و اولیای دم با توجه به موارد فوق درخواست
دیه از بیت‌المال مطرح نموده‌اند خواهشمند است نظریه مشورتی آن اداره محترم جهت راهنمایی به سوالات ذیل ارسال گردد.
1- در خصوص متهمینی که توسط اولیای دم معرفی شده‌اند دادسرا چه تصمیمی باید در مورد آنان اتخاذ کند در صورت صدور قرار منع تعقیب نسبت به متهمین که علیه آنان دلیل کافی نیست، آیا حق اولیای‌دم
در اخذ دیه از بیت‌المال محفوظ است یا خیر؟
2- در صورت اینکه بپذیریم حق اولیای‌دم در گرفتن دیه از بیت‌المال محفوظ است در خصوص جنبه عمومی جرم باید چند سال پرونده در دادسرا مفتوح به رسیدگی باشد، آیا باید جهت شناسایی قاتل یا قاتلین پرونده مفتوح بماند یا در راستای ماده 104 آئین دادرسی کیفری بعد از گذشت ده سال از طرف دادسرا قرار توقف تحقیقات صادر شود یا خیر؟
3- درخواست دیه اولیای‌دم آیا باید به دادگاه کیفری دو ارسال شود با توجه به اینکه درخواست دیه مطرح شده است یا به دادگاه کیفری یک استان ارسال شود؟
4- نظر به اینکه بعضی شعب محترم دادگاه بدون کیفرخواست پرونده را از دادسرا قبول نمیکنند و عنوان مینمایند حتماً باید بهمراه متن کیفرخواست باشد، نحوه ارسال پرونده آیا در راستای ماده 58 قانون آئین دادرسی به تقاضای بازپرس به دادستان و ارسال با دستور دادستان میباشد یا خیر؟ خواهشمند است در این مورد راهنمایی کامل مبذول شود.
نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه:
-الف- در قتل عمدی، چنانچه تحقیقات به حد کفایت انجام شده و پرونده از این جهت کامل باشد لکن دلیلی برای انتساب جرم به متهم یا متهمان به دست نیاید و از موارد لوث هم نباشد، بازپرس قرار منع تعقیب متهم یا متهمان را صادر می‌کند.
1- ب- اعلام شکایت اولیای‌دم از شخص یا اشخاص به اتهام قتل عمدی، مسقط حقوق آنها در مطالبه دیه از بیت المال با فرض تحقق شرایط قانونی نخواهد بود.
2- چون مجازات قتل عمدی، قصاص است، لذا از شمول ماده 104 قانون آیین دادرسی کیفری 1392 خارج است و در فرض استعلام که قاتل یا قاتلین مورد شناسایی قرار نگرفته‌اند، صرف عدم شناسایی آنها مجوز ختم تحقیقات و بایگانی کردن پرونده نمی‌باشد و پرونده از این حیث مفتوح خواهد بود و تحقیقات باید به منظور شناسایی قاتل یا قاتلین ادامه یابد.
3- طبق بند الف ماده 302 قانون آیین دادرسی کیفری 1392، رسیدگی به جرم قتل عمدی در صلاحیت دادگاه کیفری یک است؛ بنابراین، مطالبه دیه از بیت‌المال نیز در همین دادگاه قابل رسیدگی است.
در فرض سوال که قراین حکایت از عمدی بودن قتل دارد و برابر مقررات مربوط، دیه از بیت‌المال قابل پرداخت است و اولیای‌دم نیز تقاضای دریافت دیه از بیت‌المال نموده‌اند، با عنایت به ماده 85 قانون آیین دادرسی کیفری 1392، امکان صدور قرار جلب به دادرسی و کیفرخواست وجود ندارد و پرونده به استناد ماده مذکور به دستور دادستان جهت صدور حکم مقتضی به دادگاه کیفری یک که صلاحیت رسیدگی به اتهام قتل عمد را دارد، ارسال می‌گردد و دادگاه مکلف است بدون کیفرخواست به این امر رسیدگی نماید.