صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1400/02/09
برگزار شده توسط: استان گلستان/ شهر کلاله
موضوع
بررسی ماده 693 قانون مجازات اسلامی تعزیرات
پرسش
الف به موجب گزارش اصلاحی به تحویل قطعه زمینی به ب متعهد شده است و پس از اجرای مفاد گزارش اصلاحی، مجدداً ملک مذکور را تصرف کرده است. آیا عمل او مشمول عنوان تصرف عدوانی ملک خلع ید شده (ماده 693 قانون تعزیرات) می‌شود؟
نظر هیات عالی
گزارش اصلاحی جانشین حکمی می‌گردد که صدور آن حکم از دادگاه تقاضا شده بود، است و مانند احکام دادگاه‌ها به مورد اجرا گذاشته می‌شود. بنابراین در صورتی که در اجرای گزارش اصلاحی شخصی از مال غیر منقولی خلع ید، رفع مزاحمت یا ممانعت شده باشد و بعد از اجراء (خواه طوعاً گزارش اصلاحی را اجراء کرده باشد یا از طریق اجرای احکام گزارش اصلاحی به مورد اجراء گذاشته شده باشد) مجدداً مال موضوع گزارش اصلاحی را عدواناً تصرف یا مزاحمت یا ممانعت از حق نماید، عمل او مشمول ماده 692 قانون مجازات اسلامی تعزیرات خواهد بود.
نظر اکثریت
در پرتو اصل تفسیر مضیق نصوص جزایی می‌توان گفت که برای مجازات موضوع ماده 693 قانون مجازات اسلامی (بخش تعزیرات) دو شرط لازم است:
الف: حکم قطعی مبنی بر خلع ید از مال غیر منقول یا رفع مزاحمت یا رفع ممانعت از حق و اجرای حکم
ب: تصرف یا مزاحمت یا ممانعت از حق نسبت به همان ملک
در فرض مسئله شرط اول مفقود است. زیرا بدون این که حکمی علیه متصرف ملک صادر شده باشد او طوعاً به تحویل آن به طرف دعوی متعهد شده است. بنابراین این فرد حتی اگر در مرحله اجرا نیز از انجام تعهد سرپیچی کرده و مرجع قضایی او را از ملک مورد تصرف بیرون کرده باشد و سپس ارکان مادی جرم موضوع ماده 693 قانون مجازات اسلامی را مرتکب شده باشد وی را نمی‌توان به جهت ارتکاب این جرم به مجازات محکوم کرد. زیرا در این فرض، شرط اول (حکم محکومیت) تحقق نیافته است. به عبارت دیگر قانونگذار در جرم انگاری تصرف عدوانی ملک خلع ید شده عدم تبعیت از حکم دادگاه را نیز مدنظر داشته است و کسی که با وجود حکم دادگاه مبنی بر رفع تصرف عدوانی یا رفع مزاحمت یا ممانعت از حق و اجرای آن مجدداً مرتکب تعدی و تعرض به حقوق مالکانه اشخاص نسبت به اموال غیرمنقول می‌شود را مستحق مجازات شدیدتری دانسته است. در حالی که نظام قضایی در مورد کسی که به موجب گزارش اصلاحی تعهدی قبول کرده، قضاوتی نکرده و حکمی صادر ننموده است و این فرد را نمی‌توان مستنکف از اجرای حکم دادگاه یا بی اعتنا به حکم دادگاه تلقی کرد. به موجب ماده 184 قانون آیین دادرسی مدنی گزارش اصلاحی از حیث شیوه اجرا مانند حکم دادگاه است و از مقرره مذکور بر نمی‌آید که گزارش اصلاحی از تمام خصوصیات احکام دادگاه‌ها برخوردار است.
نظر اقلیت
با توجه به اینکه به موجب ماده 184 قانون آیین دادرسی مدنی گزارش اصلاحی مانند احکام دادگاه‌ها به موقع اجرا گذاشته می‌شود زیرا بر شمول ماده 693 قانون مجازات اسلامی (تعزیرات) برکسی که به موجب گزارش اصلاحی به خلع ید از مال غیرمنقول یا رفع مزاحمت یا رفع ممانعت از حق مکلف شده و پس از اجرای گزارش اصلاحی، مجدداً نسبت به تصرف یا مزاحمت یا ممانعت از حق نسبت به همان ملک اقدام کرده تردیدی نیست. زیرا در تحقق جرم مذکور، مسئله مهم آن است که واحد اجرای احکام دادگاه در راستای حکم محکمه یا گزارش اصلاحی نسبت به بیرون راندن فردی از ملکی اقدامی کرده و آن فرد بدون توجه به اقدامات انجام شده در پرونده اجرایی مجدداً همان ملک را تصرف نموده است. شایان ذکر است اگر متعهد گزارش اصلاحی بدون تشکیل پرونده اجرایی ملک مورد تعهد را به متعهد‌له تحویل داده باشد تصرف بعدی ملک توسط او را نمی‌توان مشمول حکم مندرج در ماده 693 قانون مجازات اسلامی دانست. زیرا اقدام اجرایی توسط واحد اجرای احکام دادگاه یا دادسرا انجام نشده است.