تاریخ نظریه: 1131/10/12
شماره نظریه: 7/98/640
شماره پرونده: ک 046-861-89
استعلام:
با توجه به ماده 575 قانون آیین دادرسی کیفری ایا مواد 132 و 134 قانون مجازات جرائم نیروهای مسلح درباره اقدام دادگاه نظامی به صدور حکم به جبران خسارات بدون تقدیم دادخواست نسخ شده باشد لازم به ذکر است اگر قایل به نسخ مواد ذکر شده باشیم آن وقت ظاهراً به نظر می‌رسد با توجه به ماده 15 قانون آیین دادرسی کیفری بایستی قایل به نسخ ماده 667 قانون تعزیرات ماده یک قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشاء و اختلاس و کلاهبرداری و یا هر مقرره ای که بر اساس آن دادگاه کیفری ملزم به جبران خسارات ضمن صدور حکم بدون تقدیم دادخواست است باشیم برخی از همکاران قضایی قایل به این نظر هستند با استناد به اینکه در ماده 132 قانون مجازات جرائم نیروهای مسلح به جبران خساراتی که مستقیما از ارتکاب جرم ناشی شده اشاره گردیده است در این موارد نیاز به تقدیم دادخواست ندارد اما مواردی که ارتباط مستقیم با ارتکاب جرم ندارد مانند منافع ممکن الحصول نیازمند تقدیم دادخواست دارد ماده 132 قانون مذکور و ماده 575 قانون آیین دادرسی کیفری را قابل جمع می دانند
در جرم فرار از خدمت کارکنان وظیفه با توجه به ماده 611 قانون ایین دادرسی کیفری و تبصره آن آیا می توان این تفسیر و نظر را داشت که اراده قانونگذار بر این بوده که اصولا گزارش فرار از خدمت کارکنان وظیفه تا زمانی که منجر به شناسایی و دستگیری آنان نشده است نبایستی به دادسرا ارسال شود و دادسرا زمانی ورود به رسیدگی اینگونه گزارش ها و ثبت آن در دادسرا می کند که متهم شناسایی و دستگیر شده باشد؟
با توجه به تبصره ماده 616 و مواد 620 و 630 قانون آیین دادرسی کیفری در مواردی که به متهم فرار از خدمت به رغم احضار و صدور دستور جلب دسترسی حاصل نشده است دادسرا می‌تواند با صدور قرار جلب به دادرسی و کیفرخواست پرونده را به دادگاه ارسال کند ؟ در صورت ارسال پرونده با این کیفیت آیا دادگاه نظامی با توجه به ماده 630 قانون ایین دادرسی کیفری می‌تواند به طور غیابی حکم محکومیت صادر کند تکلیف دادگاه در این گونه موارد چیست؟/ب
نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه:
1- قسمت اخیر ماده 132 قانون مجازات جرایم نیروهای مسلح مصوب 1382 مبنی بر اینکه جبران خسارت ناشی از جرم در دادگاه‌های نظامی نیاز به تقدیم دادخواست ندارد، با توجه به وحدت موضوع ماده 132 با ماده 575 قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1392 که به عکس ماده 132، مطالبه ضرر و زیان مادی وارد شده به نیروهای مسلح ناشی از جرم را منوط به تقدیم دادخواست ضرر و زیان و بدون پرداخت هزینه دادرسی دانسته است، نسخ ضمنی گردیده است.
2- مستفاد از مواد 59 و 60 قانون مجازات جرایم نیروهای مسلح این است که فرار از خدمت نظام وظیفه جرم محسوب می‌شود که با لحاظ ماده 72 قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1392، مسئولین یگان‌های نظامی و انتظامی که از جمله مقامات و اشخاص رسمی محسوب می‌شوند، مکلفند به محض اطلاع از وقوع یکی از جرایم غیرقابل گذشت (نظیر فرار از خدمت نظام وظیفه) موضوع را فوری به دادستان مربوطه گزارش نمایند و لذا مقررات ماده 611 قانون اخیرالذکر و تبصره آن، نافی تکالیف مقامات و اشخاص یاد‌شده در گزارش وقوع جرم به مقام قضایی نمی‌باشد.
3- مستفاد از مواد 2، 94 و 581 قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1392 این است که تحقیقات مقدماتی در دادسرای نظامی باید به سرعت و به نحو مستمر انجام شود و با توجه به فوریت تحقیقات مقدماتی، عدم حضور متهم (در فرض سوال متهم به فرار از خدمت) یا وکیل وی مانع از انجام تحقیقات نیست و دادسرا باید اقدام لازم را معمول دارد و با احضار متهم و با رعایت تبصره ماده 616 قانون فوق‌الذکر، تحقیقات مقدماتی را ولو به طور غیابی انجام دهد و مقررات ماده 630 این قانون مربوط به مرحله دادرسی به معنای اخص است و ناظر به رسیدگی به اتهام در دادگاه نظامی بوده و قابل تسری به دادسرای نظامی نمی‌باشد و دادگاه نظامی در صورتی که اعتقاد به برائت یا منع تعقیب یا موقوفی تعقیب نداشته باشد، تا زمانی که استمرار جرم یاد‌شده (فرار از خدمت) قطع نشده باشد، مجاز به رسیدگی نبوده و مالاً تعیین مجازات امکان‌پذیر نیست.