صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1386/11/10
برگزار شده توسط: استان همدان/
موضوع
اجازه ازدواج از پدر مجهول المکان
پرسش
آیا طرح دعوای دختران باکره به طرفیت پدر مجهول‌المکان به منظور اجازه ازدواج نیاز به دعوت پدر از طریق نشر آگهی در روزنامه دارد یا این‌که دادگاه پس از احراز عدم دسترسی به پدر و جد پدری و بدون دعوت از طریق نشر آگهی می‌تواند اجازه ازدواج صادر کند؟
نظر هیئت عالی
به موجب ماده 1044 اصلاحی قانون مدنی مصوب 1370 نکاح دختری که هنوز شوهر نکرده اگرچه به سن بلوغ رسیده باشد موقوف به اجازه پدر یا جد پدری است و اگر آنان بدون علت با ازدواج موافقت نکنند یا این‌که دسترسی به آن‌ها امکان نداشته باشد و دختر احتیاج به ازدواج داشته باشد، می‌تواند ازدواج نماید لیکن برای ثبت واقعه ازدواج و صحت این مراتب، مخالفت بدون علت پدر یا جد پدری و عدم دسترسی به آن‌ها ضروری است که به حکم قانون دختر به دادگاه مراجعه می‌نماید و بدیهی است دادگاه برای احراز واقعیت باید رسیدگی ولدی‌الاقتضا اقدامات لازم را برای احراز صحت ادعا معمول دارد و پس از احراز واقعیت دعوا دستور ثبت واقعه ازدواج را می‌دهد و دفتر ازدواج و طلاق اقدام به ثبت آن خواهد کرد. احضار پدر یا جد پدری یا عدم احضار آن‌ها به نظر دادرس دادگاه می‌باشد و دستور ثبت واقعه ازدواج از طرف دادرس دادگاه مدنی منوط به احراز صحت ادعای دختر است.
نظر اتفاقی
نظر اول: با توجه به متن ماده 1044 (اصلاحی 1370) قانون مدنی که تصریح کرده است به این‌که «در صورتی‌که پدر یا جد پدری در محل حاضر نباشند و استیذان از آن‌ها نیز عادتاً غیرممکن بوده و دختر نیز احتیاج به ازدواج داشته باشد وی می‌تواند اقدام به ازدواج نماید» در صورت عدم دسترسی به پدر و جد پدری و احتیاج دختر به ازدواج اصولاً دختر نیازی به اجازه ازدواج ندارد تا دادخواست به این مضمون طرح نماید و برابر تبصره ماده فوق‌الذکر فقط ثبت ازدواج در دفترخانه منوط به احراز موارد فوق در دادگاه است که قاعده دادخواست الزام به ثبت ازدواج را به طرفیت پدر طرح می‌کند و چون موضوع ترافعی است و پدر مجهول‌المکان می‌باشد طبق ماده 73 قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور مدنی پدر از طریق نشر آگهی دعوت خواهد شد و در صورت عدم حضور دادگاه تصمیم مقتضی اتخاذ می‌نماید.
نظر دوم: گرچه ماده 1044 قانون مدنی اجازه پدر یا جد پدری را برای ازدواج دختر در صورت عدم دسترسی به آن‌ها ساقط دانسته است ولی تبصره آن ماده ثبت ازدواج را منوط به احراز شرایط مذکور در ماده فوق در دادگاه دانسته است و چنان‌چه بگوییم دختر می‌تواند ازدواج کند و جهت ثبت ازدواج به دادگاه مراجعه نماید اگر دادگاه شرایط را احراز نکرد و اجازه ثبت ازدواج صادر ننمود نقض غرض می‌شود لذا از مفاد تبصره ماده مذکور چنین استنباط می‌شود که ازدواج باید در صورت عدم دسترسی به پدر و جد پدری با اجازه دادگاه باشد و دادخواست به طرفیت پدر یا جد پدری طرح می‌شود و به لحاظ ترافعی بودن موضوع برابر ماده 73 قانون آیین دادرسی مدنی خوانده با نشر آگهی دعوت می‌شود.
نظر سوم: با قبول استنباط نظر دوم و عدم نیاز ازدواج دختر به اجازه پدر و جد پدری در صورت عدم دسترسی به آن‌ها دختر می‌تواند درخواست خود را به دادگاه ارائه و دادگاه پس از احراز شرایط اجازه ازدواج صادر می‌نماید و نیازی به نشر آگهی و دعوت پدر یا جد پدری از آن طریق نمی‌باشد چون این‌گونه موارد تابع تشریفات آیین دادرسی نمی‌باشد و رعایت تشریفات به مصلحت دختر نمی‌باشد.