صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1382/06/07
برگزار شده توسط: استان بوشهر/ شهر دشتی
موضوع
قابلیت اجرای سند تنظیمی توسط مأمورین کنسولی دولت ایران در خارج از کشور
پرسش
اگر سندی توسط مأمورین کنسولی دولت ایران در خارج از کشور تنظیم شده باشد، آیا قابل اجرا در دوایر اجرای ثبت هست؟
نظر هیئت عالی
نشست قضایی (1) مدنی: در صورتی‌که مندرجات سند تنظیم شده نزد مأمورین کنسولی ایران خارج از کشور، مطابق مقررات و در حدود صلاحیت و وظایف آنان تنظیم شده باشد، سند مزبور مطابق تعریف ماده 1287 قانون مدنی سند رسمی بوده و از آثار و نتایج اسناد رسمی برخوردار است. لیکن صدور اجراییه توسط دفاتر رسمی و اجرایی ثبت منحصراً ناظر به اسنادی است که در دفتر اسناد رسمی یا ازدواج و طلاق تنظیم شده و سند قابلیت اجرا و صدور اجراییه را داشته باشد، ضمن این‌که برای اجرای مفاد اسناد رسمی که قابل صدور اجراییه است، در دادگاه نیز می‌توان اقامه دعوا کرد. سایر اسنادی که در حکم اسناد رسمی و قابل صدور اجراییه است در قانون معین شده است. بنابراین، نظر اقلیت تأیید می‌شود.
نظر اتفاقی
نظر اول: طبق ماده 1287 قانون مدنی، اگر سند نزد مأمورین رسمی، در حدود صلاحیت آن‌ها و بر طبق مقررات قانونی تنظیم شده باشد، رسمی است. حال اگر سند تنظیم شده در حضور سرکنسول ایران در خارج از کشور شرایط مندرج در ماده 1287 را داشته باشد، یعنی در حدود صلاحیت سرکنسول تنظیم شده باشد و رعایت مقررات قانونی هم در آن شده باشد، سند رسمی است و اداره ثبت هم می‌تواند وفق مواد 92 و 93 قانون ثبت، نسبت به آن اجراییه صادر کند؛ لذا باید بررسی شود که سرکنسول در حدود صلاحیت خود اقدام کرده و رعایت مقررات قانونی را کرده است یا خیر.
نظر دوم: اگر سرکنسولگری ایران طبق ماده 1287 قانون مدنی سند تنظیم نموده باشد، رسمی است والا عادی است، ولی دارای اعتبار در محاکم ایران می‌باشد. به نظر می‌رسد مطابق قانون ثبت این سند هر چند رسمی باشد قابل اجرا در اداره ثبت نیست، بلکه اسنادی قابل اجرا در اداره ثبت هستند که فقط در دفاتر اسناد اداره ثبت تنظیم شده باشند. پس این قرارداد اگر طبق ماده 1287 قانون مدنی تنظیم شده باشد، سند رسمی است ولی قابل اجرا در اداره ثبت نیست.
نظر سوم: ماده 1287 قانون مدنی، اسناد رسمی را تعریف کرده است. اما باید توجه داشت، مطابق ماده 969 قانون مدنی از حیث اسناد و طرز تنظیم تابع قانون محل تنظیم خود هستند، لذا در تشخیص رسمی یا عادی بودن سند باید مقررات کشور محل تنظیم سند لحاظ شود و در صورت انطباق با مقررات آن کشور، سند رسمی خواهد بود. صرف تنظیم سند توسط مأمورین کنسولی ایران حتی در حدود صلاحیت ایشان موجب رسمی شدن سند نمی‌شود. ماده 92 قانون ثبت اسناد و املاک کشور نیز، فقط اسناد رسمی را قابل اجرا از طریق دوایر اجرای ثبت دانسته است.
نظر چهارم: ماده 177 قانون اجرای احکام مدنی مقرر داشته است: «اسناد تنظیم شده لازم‌الاجرا در کشورهای خارجی به همان ترتیب و شرایطی که برای اجرای احکام دادگاه‌های خارجی در ایران مقرر گردیده قابل اجرا می‌باشد و به علاوه نماینده سیاسی یا کنسولی ایران در کشوری که سند در آنجا تنظیم شده باشد، باید موافقت تنظیم سند را با قوانین محل گواهی نماید» قسمت اخیر این ماده تأکید دیگری بر مفاد ماده 969 قانون مدنی می‌باشد و تفاوتی نیز از حیث این‌که سند تنظیمی در خارج توسط مأمور کشور متبوع محل تنظیم یا توسط مأمور ایران تنظیم شده باشد، نگذاشته است.
نظر پنجم: ماده 1 آیین‌نامه اجرای مفاد اسناد رسمی لازم‌الاجرا و طرز رسیدگی به شکایت از عملیات اجرایی مصوب 1355/4/6، اجرا از طریق دوایر اجرای ثبت را موکول به رسمی بودن سند و صدور اجراییه از سوی دفترخانه تنظیم‌کننده سند یا ثبت محل دانسته است و در مقررات قانونی اختیار صدور اجراییه برای کنسول یا سفارت ایران در خارج پیش‌بینی نشده است.