صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1397/03/03
برگزار شده توسط: استان خراسان رضوی/ شهر مشهد
موضوع
مسئولیت ظهرنویس یا ضامن چک در حالت جعلی بودن امضای چک
پرسش
چنانچه جعلی بودن امضای صادر کننده چک احراز شود آیا تاثیری در مسئولیت ظهر نویس و یا ضامن چک دارد و باعث سلب مسئولیت آنها می‌شود یا اینکه مسئولیت آنها به قوت خود باقی است ؟
نظر هیئت عالی
قانون تجارت در خصوص اثر جعلی بودن امضای صادر کننده چک در ظهر نویسی و یا مسئولیت ضامن چک تصریحی ندارد، اما آنچه مسلم است صاحب حساب و صادر کننده ای که امضای وی جعل شده مسئولیتی ندارد، بلکه طبق ماده 196 قانون مدنی اصل بر آن است که خود جاعل مسئول است و استفاده از چک دیگری وی را مبری از مسئولیت نمی کند، به علاوه بر اساس ماده 249 قانون تجارت و نظر به اصل استقلال امضائات در اسناد تجاری، هر کس سند تجاری را امضاء کند در قبال دارنده با حسن نیت مسئول است؛ گرچه اداره حقوقی قوه قضاییه در نظر شماره 7/203 مورخ 91/12/9 معتقد است بدون امضای واقعی دارنده حساب، سند تجاری شکل نگرفته و دارنده چک از مزایای این سند به عنوان یک سند تجاری بی بهره خواهد بود و حتی علیه سایر امضاء کنندگان دیگر نمی تواند از آن به استناد یک سند تجاری استفاده نماید.
نظر اکثریت
در فرض سوال شخصی که پشت چک را به عنوان ضامن امضا نموده مسئول نیست ولی کسی که به عنوان ظهر نویس امضا نموده مسئول است.
ادله این نظریه:
1- کسی که چک را ظهر نویسی کرده و به دیگری منتقل می کند در قبال انتقال چک مالی از منتقل الیه چک دریافت نموده و امضای ظهر چک (به جهت انتقال) تاییدی بر بدهکار بودن ظهر نویس است و در این صورت حتی اگر مجعول بودن امضای صادر کننده احراز شود تاثیری در مسئولیت ظهر نویس ندارد ولی کسی که چکی را به عنوان ضامن امضا نموده چون مسئولیت وی فرع بر مسئولیت صادر کننده به عنوان مضمون عنه است و وقتی صادر کننده به عنوان مضمون عنه چک را امضا ننموده و مسئولیتی برای پرداخت وجه چک ندارد بالتبع کسی که به عنوان ضامن چک را امضا نموده مسئولیتی ندارد.
2- اصل استقلالی بودن امضائات در اسناد تجاری از مسئولیت ظهر نویس حکایت دارد حتی اگر مجعول بودن امضای صادر کننده احراز شود؛ بنابر این مسئولیت ظهر نویس تابع مسئولیت صادر کننده نیست.
نظر اقلیت
درفرض سوال هیچ یک از ضامن وظهر نویس مسئولیت ندارند.
ادله این نظریه
1- برابر ماده 223 قانون تجارت یکی از ارکان برات امضای آن توسط صادر کننده است و برابر ماده 311 همین قانون چک باید به امضای صادر کننده برسد، بنابر این وقتی چک به امضای صادر کننده نرسیده یکی از ارکان اصلی چک وجود ندارد و هیچ یک از ظهر نویس و ضامن ضمانت پرداخت ندارند.
2- ضامن به تصور اینکه چک صحیحا صادر شده پرداخت وجه آن را ضمانت می کند و ظهر نویس با این ذهنیت که چک صحیح صادر شده با امضای ظهر چک آن را به دیگری منتقل می کند و وقتی مجعول بودن امضای صادر کننده احراز شود چون چک صحیحا صادر نشده هیچ یک از ضامن و ظهر نویس مسئولیت پرداخت ندارند.
نظریه دوم
در فرض سوال هم ضامن وهم ظهر نویس مسئولیت پرداخت دارند.
دلیل این نظریه
مسئولیت ضامن وظهر نویس هردو بالاصاله است و هر امضا یک تعهد مستقل محسوب می‌شود از این جهت است که ورشکستگی یا اعسار صادر کننده تاثیری در مسئولیت ظهر نویس و یا ضامن ندارد بنابر این اگر مسئولیت صادر کننده به لحاظ اثبات جعلیت امضا منتفی شود تاثیری در مسئولیت ضامن و ظهر نویس ندارد.