صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1381/11/04
برگزار شده توسط: استان ایلام/ شهر ایلام
موضوع
اختلاف در حضانت فرزندی که به سن بلوغ رسیده
پرسش
اطفال در چند سالگی از حضانت ابوین خود خارج می‌شوند؟ در صورتی‌که بعد از سن بلوغ به جهت متارکه ابوین یا هر علت دیگری در این‌که طفل تحت حضانت کدام یک باشد اختلاف‌نظر وجود داشته باشد و هر دو تقاضای حضانت فرزند را بکنند، علی‌الاصول حضانت با کدام یک از ابوین خواهد بود و بر چه مبنایی تعیین تکلیف خواهد شد؟
نظر هیئت عالی
در پاسخ قسمت اول سوال باید گفته شود که با توجه به ماده 1168 قانون مدنی که تنها اطفال را تحت حضانت ابوین دانسته است و به موجب تبصره 1 ماده 49 قانون مجازات اسلامی منظور از طفل کسی است که به حد بلوغ شرعی نرسیده باشد و تبصره 1 ماده 1210 قانون مدنی می‌گوید سن بلوغ در پسر پانزده سال تمام قمری و در دختر نه سال تمام قمری است، حضانت اطفال در ذکور به سن پانزده سالگی و در اناث در سن نه سالگی تمام می‌شود. خصوصاً مسئله 18 کتاب تحریر‌الوسیله حضرت امام خمینی (ره) در (القول فی‌الحکام الولاده و ما یلحق بها) می‌فرماید: (تنتهی الحضانه به بلوغ الولد رشیداً، فاذا بلغ رشیدأ لیس لاحد حق الحضانه علیه حتی‌الابوین، بل هو مالک لنفسه ذکرأ کان اوانثی).
در پاسخ قسمت دوم سوال نیز باید متذکر شود که اولاً: پس از بلوغ موضوع حضانت سالبه به انتفای موضوع می‌شود زیرا شخص بالغ دیگر طفل نخواهد بود و هرگاه منظور از سوال آن باشد که پس از بلوغ شخص مذکور کماکان محجور باشد (به عبارت دیگر حجر متصل به زمان صغر باشد)، ماده 1180 قانون مدنی که ولایت چنین شخص را به پدر و جد پدری واگذار کرده است و با عنایت به ماده 1188 و ماده 1191 و 1194 قانون مدنی که ولایت و حضانت را در خصوص چنین شخص پدر و جد پدری می‌داند پدر اولویت در حضانت طفل خواهد داشت.
نظر اکثریت
با عنایت به این‌که قانونگذار در ماده 1168 قانون مدنی نگاهداری اطفال را هم حق و هم تکلیف ابوین دانسته است و منظور از طفل همان صغیر است و قانونگذار در تبصره 1 ماده 1210 همین قانون سن بلوغ را در پسر پانزده سال تمام قمری و در دختر نُه سال تمام قمری دانسته است. بعد از رسیدن به سن بلوغ شرعی، این حق و این تکلیف ساقط می‌شود و در نتیجه طبق نظر فرزند عمل می‌شود که کدام یک سرپرستی او را داشته باشند. البته با عنایت به این‌که پرداخت نفقه یکی از مصادیق حضانت می‌باشد به دلالت مواد 1198 و 1199 و 1204 همین قانون در صورت تحقق شرایط انفاق، فرزند می‌تواند از پدر خود نفقه مطالبه کند و یا سایر اشخاص
نظر اقلیت
چون قانونگذار به صراحت در هیچ جای قانون عنوان نکرده که اطفال در چه سنی از حضانت ابوین خود خارج می‌شوند و مضافاً آن‌که «طفل» معنای شناخته شده‌یی ندارد نمی‌توان گفت که اطفال بعد از رسیدن به سن بلوغ شرعی از حضانت والدین خود خارج می‌شوند علی‌الخصوص آن‌که قانونگذار پرداخت نفقه را که اخص حضانت است مقید به سن خاصی نکرده است کماکان استصحاب می‌شود که بعد از رسیدن به سن بلوغ حضانت اطفال با پدر آن‌ها و در صورت فوت با مادر آنهاست.