تاریخ نظریه: 1401/02/26
شماره نظریه: 7/1400/1577
شماره پرونده: 1400-76-1577 ح
استعلام:
در تصادف منتهی به فوت، پدر متوفی به عنوان مقصر (قاتل غیر عمد) شناخته شده است. متوفی دارای مادر و دو برادر است. با عنایت به بند «ب» ماده 892 قانون مدنی مبنی بر محروم شدن مادر از بردن ارث بیش از یک سدس در صورت وجود دو برادر برای متوفی و ماده 451 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 مبنی بر محرومیت پدر (قاتل غیرعمد) از دیه متوفی، پنج ششم باقیمانده از دیه متوفی به چه کسی می‌رسد؟ آیا به جهت آن‌که در طبقه اول وارث دیگری نیست، به مادر به ارث می‌رسد و ماده 892 قانون مدنی منصرف از این فرض است؟ آیا می‌توان به استناد قسمت اخیر ماده 451 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 به علت عدم وجود وارث دیگر در طبقه اول به تعلق دیه به مقام معظم رهبری نظر داد؟ آیا این توجیه که مادر در طبقه اول محروم از دریافت مابقی دیه است و غیر وارث دیگر در ماده 451 یادشده مربوط به تمام طبقات است و نه فقط یک طبقه، می‌توان بر این عقیده بود که مابقی دیه به برادران در طبقه دوم به ارث می‌رسد؟ آیا می‌توان به تعلق مابقی دیه پدر نظر داد و بر این اعتقاد بود که به سبب ارث‌بری پدر از دو پسر دیگرش و به مانند فرضی که پدر همسر خود را به قتل می‌رساند و فرزند صغیر دارد و با پرداخت دیه، دوباره از باب ولایت دیه به خود پدر می‌رسد، در این فرض نیز مابقی دیه به پدر می‌رسد؟ آیا می‌توان غیر از موارد یادشده نظر دیگری ارائه کرد؟
نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه:
با عنایت به قاعده مذکور در ماده 888 قانون مدنی، مادام که یک نفر از طبقه اول باقی باشد که مانعی از ارث بردن او نیست، حاجب افراد طبقه دوم از اصل ارث خواهد بود. بند «ب» ماده 892 قانون مدنی نیز صرفاً ناظر به حجب نقصانی مادر از ثلث به سدس است و نه ردّ؛ بنابراین در فرض سوال که پدر (راننده مسبب حادثه) وفق ماده 451 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 از دیه فرزندش ارث نمی‌برد، مابقی دیه نیز به ردّ به مادر متوفی به ارث می‌رسد و نه برادران وی. همچنین فرض مطرح‌شده در ذیل استعلام مبنی بر پرداخت سهم مولی‌علیهم از دیه مادر به ولی قهری، اشتباه و به نوعی خلط بحث است و اداره اموال صغیر توسط ولی قهری به منزله مالکیت وی نسبت به اموال مولی‌علیه نیست.