صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1381/04/03
برگزار شده توسط: استان یزد/ شهر یزد
موضوع
حق فسخ معامله از سوی بایع در صورت تصریح در قرارداد
پرسش
در صورتی‌که در قرارداد بیع، مشتری چک‌هایی را به فروشنده بابت ثمن معامله بدهد و مبیع تحویل شود و در ضمن قرارداد شرط شود چنان‌چه هر یک از چک‌ها در موعد مقرر پرداخت نشود و منتهی به صدور گواهی عدم پرداخت شود بایع حق فسخ معامله را خواهد داشت، اگر یکی از چک‌ها پرداخت نگردد و گواهی عدم پرداخت صادر شود، آیا بایع می‌تواند معامله را فسخ کند در صورت مثبت بودن مستند آن چیست و مدت اعمال حق تا چه زمانی است؟
نظر هیئت عالی
نظر به این‌که هرگاه ابتدای مدت خیار ذکر نشده باشد ابتدای آن از تاریخ عقد محسوب است والا تابع قرارداد متعاملین است، شروع مدت خیار از تاریخ تنظیم عقد می‌باشد. چنان‌چه تاریخ تنظیم سند رسمی و حدود تعهدات طرفین در تاریخی بعد از تاریخ وصول چک‌ها تعیین شده باشد اعم از این‌که چک‌ها حال باشند یا وعده‌دار، ابتدای خیار مراجعه به بانک محال‌علیه و انتهای آن تاریخ تعهدات طرفین و تاریخ تنظیم سند رسمی خواهد بود که در این فرض هم شرط صحیح است و هم عقد معتبر است و بایع حق فسخ خواهد داشت. در صورتی‌که تاریخ تنظیم سند رسمی قبل از تاریخ وصول وجه چک‌ها باشد تاریخ سررسید چک، می‌تواند تاریخ اعمال خیار تلقی شود.
نظر اکثریت
با توجه به اصل حاکمیت قصد و اراده در انجام معاملات و این‌که الفاظ عقود محمول بر معانی عرفیه می‌باشد چنان‌چه مدت اعمال خیار شرط محرز و مشخص نشود موضوع مشمول ماده 401 قانون مدنی باشد و با این وصف هم شرط خیار و هم بیع باطل است. بدیهی است در صورت احراز مدت معین و اعمال خیار در مدت، بیع فسخ می‌شود.
نظر اقلیت
گروه اول: به استناد ماده 10 قانون مدنی این شرط به منزله قرارداد خصوصی محسوب و لازم‌الرعایه است، لذا در صورتی‌که بایع در مدت عرفی نسبت به اعمال شرط اقدام کند عقد بیع فسخ می‌شود والا آثاری به آن مترتب نیست.
گروه دوم: شرط مزبور خلاف شرع و باطل است و بطلان آن تسری به عقد ندارد و عقد بیع صحیح تلقی می‌شود