صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1398/02/19
برگزار شده توسط: استان گلستان/ شهر گرگان
موضوع
صدور حکم حبس برای محکوم علیه در جرم فاقد مجازات حبس
پرسش
در پرونده‌ای با عنوان جرمی که فاقد مجازات حبس می‌باشد، دادگاه حکم به حبس محکوم علیه صادر نموده است. رای صادره حضوری می‌باشد و محکوم علیه و دادستان نیز اعتراضی نکرده اند و دادنامه صادره قطعی گردیده و به اجرای احکام ارسال شده است. قاضی اجرای احکام بدون توجه به موضوع، جلب محکوم علیه را صادر می‌کند و سپس مشارالیه جلب و به شعبه تحت‌الحفظ معرفی می‌گردد. موضوع مذکور در فروض ذیل قابل بررسی است:
1- قاضی اجرای احکام در خصوص محکوم علیه جلب شده چه تصمیمی اتخاذ نماید؟ ایشان را آزاد نماید یا به زندان معرفی نماید؟
2- در صورتی که قاضی اجرای احکام در راستای ماده 491 قانون آئین دادرسی کیفری پرونده را به دادگاه اعاده نماید در صورتی که تصمیم دادگاه فروض ذیل باشد، اجرای احکام با چه تکلیفی مواجه است؟
- اجرای احکام طبق دادنامه صادره نسبت به اجرا اقدام نماید.
- دادگاه تصمیم سابق الصدور خود را نقض و مجازات را طبق قانون تعیین نماید.
نظر هیئت عالی
با توجه به اینکه متهم به مجازاتی بیش از مجازات قانونی محکوم شده، مورد منطبق با بند چ ماده 474 قانون آیین دادرسی کیفری است که دادستان یا معاون اجرای احکام می‌تواند تقاضای اعاده دادرسی نماید؛ نتیجتاً نظریه اکثریت مورد تایید است.
نظر اکثریت
حکم مندرج در ماده 491 قانون آئین دادرسی کیفری مربوط به زمانی می‌باشد که رای صادره از لحاظ ماهیتی به نحو صحیح صادر شده باشد، لکن از لحاظ شکلی با ایرادتی مواجه می‌باشد. مثلاً رعایت قواعد ابلاغ به درستی انجام نشده است یا دادنامه قطعی نشده باشد که در این فرض قاضی اجرای احکام می‌تواند در راستای ماده مذکور پرونده را جهت اتخاذ تصمیم به دادگاه صادرکننده ارسال نماید. لکن در صورتی که رای صادره از لحاظ ماهیتی دارای ایراد باشد با توجه به قاعده فراغ دادرس دادگاه صادر کننده فاقد اختیار قانونی می‌باشد و در این مورد نوبت به اعمال ماده مذکور نمی‌رسد و صرفاً قاضی اجرای احکام مکلف است که موضوع را به اطلاع دادستان برساند و دادستان در راستای اعمال ماده 475 قانون مرقوم حق درخواست اعاده دادرسی دارد و طبق ماده 478 قانون مذکور پس از پذیرش اعاده دادرسی، اجرای حکم تا صدور حکم به تعویق می‌افتد و تا زمان پذیرش اعاده دادرسی متهم به زندان معرفی می‌شود.
نظر اقلیت
1- برخی عقیده دارند به شرح استدلال اکثریت موضوع مطروحه مشمول اعمال ماده 491 نمی‌شود و نوبت به اعاده دادرسی می‌رسد، لکن در خصوص امکان توقف اجرای رای تا زمان پذیرش اعاده دادرسی می‌بایست بین دو فرض قائل به تفکیک شد:
فرض اول زمانی است که خود قاضی اجرای احکام رای صادره را خلاف قانون یا شرع تشخیص می‌دهد و با توجه به اینکه قاضی شرعاً و قانوناً نباید برخلاف علم خود اقدام نماید، لذا به طریق مقتضی تا اتخاذ تصمیم از سوی دیوان عالی کشور اجرای رای را متوقف می‌کند.
فرض دوم زمانی است که فرد محکوم علیه یا وکیل یا نماینده قانونی او عقیده بر این دارند که رای صادره خلاف شرع یا قانون می‌باشد که در این صورت با توجه به اینکه قاضی اجرای احکام چنین عقیده‌ای ندارد، لذا مانعی برای توقف اجرای رای نمی‌باشد و تا زمان وصول پذیرش اعاده دادرسی رای اجرا خواهد شد.
2- برخی عقیده بر این دارند در صورت جلب متهم، قاضی اجرا باید از دستور جلب خود عدول کند و متهم را آزاد نماید، چون که اجرای رای مفسده دارد؛ سپس پرونده را در راستای اعمال ماده 491 قانون آئین دادرسی کیفری به دادگاه ارسال نماید و در صورتی که دادگاه اصرار بر نظر خود داشت، قاضی اجرای احکام جهت اعاده دادرسی از طریق دادستان اقدام نماید و در این فاصله متهم آزاد می‌باشد و رای اجرا نمی‌گردد.
3- برخی عقیده بر این دارند در صورت جلب متهم، قاضی اجرا باید از دستور جلب خود عدول کند و متهم را آزاد نماید و سپس پرونده را در راستای اعمال ماده 491 مرقوم به دادگاه ارسال نماید و در صورتی که دادگاه اصرار بر نظر خود داشت، حتی اگر قاضی اجرای احکام دادنامه صادره را قانونی نداند، باید نسبت به اجرا دادنامه اقدام نماید، لکن اقدامات لازم جهت اعاده دادرسی از سوی دادستان به عمل آید و در این فاصله متهم تا زمان پذیرش اعاده دادرسی به زندان معرفی می‌شود.