تاریخ نظریه: 1400/12/28
شماره نظریه: 7/1400/1616
شماره پرونده: 1400-25-1616 ک
استعلام:
الف) آیا شمول مرخصی پایان حبس موضوع ماده 202 اصلاحیه آیین نامه اجرایی سازمان زندانها مصوب 29 دی 1400 در خصوص محکومین کمتر از4 ماه حبس تعزیری، مبتنی بر تحمل چه میزان حداقل از مجازات حبس می‌باشدبه عبارتی صرف معرفی محکوم علیه به زندان ،بلافاصله میتوان مرخصی پایان حبس اعطا نمود؟
ب) آیا شمول ارفاق مرخصی پایان حبس نسبت به محکومینی که به لحاظ حبس بدل از جزای نقدی در زندان هستند، تسری دارد؟
ج)آیا بهره مندی از مرخصی پایان حبس منتهی به آزادی محکوم علیه به لحاظ اینکه در ماده مذکور چارچوب مقررات قانونی قید شده ،مبتنی بر فرض وجود و ذخیره ایام مرخصی استحقاقی(استفاده نشده)سابق می‌باشد یا اینکه موضوع بهره مندی از مرخصی پایان حبس کمتر از4ماه وصفی جدا از وضعیت ذخیره مرخصی ها را استحقاقی سابق می‌باشد؟
نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه:
الف و ج- مواد 200 و 202 آیین‌نامه اجرایی سازمان زندانها و اقدامات تأمینی و تربیتی اصلاحی 1400/10/29 ریاست محترم قوه قضاییه با عنایت به ماده 194 این آیین‌نامه همسو با ماده 520 قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1392 می‌باشد و اساساً مربوط به مدت مرخصی و چگونگی اعطای آن نیست و در خصوص اعطای مرخصی و مدت آن، قاضی اجرای احکام باید مطابق ضوابط مربوطه (نظیر آنچه در مواد قانونی آیین دادرسی کیفری و از جمله ماده 520 این قانون و مواد 194، 195، 196، 197 و 198 آیین‌نامه پیش‌گفته که عیناً مبتنی بر ماده 520 قانون آیین دادرسی کیفری آمده است) رفتار کند.
برابر ماده 520 قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1392 و ماده 194 آیین‌نامه پیش‌گفته، محکومان می‌توانند به شرط رعایت ضوابط و مقررات زندان و مشارکت در برنامه‌های اصلاحی و تربیتی و کسب امتیازات لازم پس از سپردن تأمین مناسب، ماهانه حداکثر سه روز از مرخصی برخوردار شوند؛ بنابراین اعطای مرخصی به محکومان از یک سو مشروط به دارا بودن شرایط مقرر در این ماده و منوط به سپردن تأمین مناسب می‌باشد و از سوی دیگر مدت استفاده از مرخصی «حداکثر سه روز» در هر ماه است، نه «سه روز» در هر ماه؛ در نتیجه به تشخیص مقام اعطاکننده ممکن است کمتر از سه روز در هر ماه نیز باشد. با توجه به مراتب یادشده، گرچه از مواد موصوف استفاده نمی‌شود که هر زندانی سه روز در هر ماه مرخصی استحقاقی دارد و به طور خودکار ذخیره می‌شود، اما هرگاه شخصی در طول مدت سپری کردن محکومیت، نتواند از تمام یا بخشی از مرخصی که به تشخیص مقام اعطاکننده واجد شرایط استفاده از آن است؛ بهره‌مند شود، اعطای مجموع آن در پایان این مدت با لحاظ مواد 200 و 202 آیین‌نامه پیش‌گفته بلامانع است. شایان ذکر است اعطای مرخصی در هر صورت نمی‌تواند بیشتر از حداکثر مقرر در ماده 520 قانون آیین دادرسی کیفری و ماده 194 آیین‌نامه یادشده باشد و در خصوص تمامی جرایم، چنانچه مجموع مرخصی استحقاقی زندانی به میزان مقرر در استعلام باشد، اعطای آن در قالب مرخصی منتهی به آزادی بلامانع است و نوع جرم (محکومیت) از این حیث تأثیری ندارد.
ب- اعطای مرخصی پایان حبس به محکومینی که فقط به لحاظ عجز از پرداخت جزای نقدی محبوس شده‌اند، با رعایت مراتب مقرر در پاسخ بند‌های «الف» و «ج» فاقد اشکال قانونی است.