صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1397/11/01
برگزار شده توسط: استان تهران/ شهر تهران
موضوع
مسئولیت صدمات بیمار توسط پزشک در انجام امور حرفه ای خود
پرسش
در پرونده‌ای که یک پزشک رزیدنت (Resident Physician) تحت نظارت پزشک معالج (Attending Physician) اقدام به عمل جراحی بیمار که منجر به ایراد صدمه بدنی شبه عمدی یا فوت وی گردیده است، نماید؛ چه کسی ضامن ارش یا دیه متعلقه می‌باشد؟
نظر هیات عالی
با تاکید بر این که نظریه کارشناسی در حوادث طریقت دارد و نه موضوعیت، نظریه اکثریت قضات محترم دادگستری تهران موجه و مورد تایید است.
نظر اکثریت
به عنوان مقدمه باید گفت که نظر به این که انترن (interne)، رزیدنت (Resident) و فلو (Fellow) دانشجوهای دوره‌های مختلف پزشکی هستند همه اقدامات درمانی و طبی آن‌ها در همه مقاطع تحصیلی باید به اطلاع اتند (Attend) برسد و سال تحصیلی آن‌ها بر انجام وظایف مربوطه تاثیری ندارد و همگی باید با هماهنگی استاد (Attend) باشد. در فرض سوال مطروحه به نظر می‌رسد با توجه به این که رزیدنت به عنوان دانشجوی دوره تخصص می‌باشد و همه اقداماتی را که انجام می‌دهد باید با نظارت و اطلاع استاد خود (Attend) باشد؛ بنابراین هنوز در رشته مربوطه تخصص نگرفته است و اگرچه پزشک (عمومی) است اما نمی‌تواند به عنوان مثال جراحی قلب را به صورت مستقل انجام دهد و به عنوان دستیار مشمول عبارت تمثیلی مانند آن در ماده 496 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 می‌باشد. بنابراین رزیدنتی که تحت نظارت پزشک معالج می‌باشد هرچند به عنوان مباشر در واقعه نقش داشته است اما با توجه به قاعده اقوی بودن سبب از مباشر در فرض مطروحه مستنداً به مواد 332 قانون مدنی و مواد 495 و 496 قانون مجازات اسلامی، ضامن دیه یا ارش متعلقه نیست و ضمان به عهده پزشک (Attend) می‌باشد. باید متذکر شد پاسخ فوق فقط در راستای فرض سوال بوده و در هر پرونده و با توجه به شرایط و اوضاع و احوال موجود در آن باید تصمیم گرفت.
نظر ابرازی
با توجه به قاعده کلی مسئولیت مباشر در وقوع صدمه مگر در موارد استثنایی که مباشر در حکم یک وسیله بوده باشد مانند: کودک، حیوان...؛ لذا در موضوع سوال نیز به نظر می‌رسد پزشک دستیار (رزیدنت) مسئول صدمات بدنی ناشی از اقدامات درمانی صورت گرفته از ناحیه خود باشد و در این‌جا باید بین پزشک دستیار که دوره پزشک عمومی خود را سپری نموده و مجاز به انجام اقدامات درمانی در محدوده رشته و تخصصی خود را در مراکز آموزشی، بیمارستانی می‌باشد (هر چند تحت نظارت پزشک Attend و انترن) تفاوت قائل شد، چراکه مسئول دانستن Attend در قبال اقدامات انترن صحیح، لکن مسئولیت وی در قبال صدمات ناشی از اقدامات درمانی و یا اعمال جراحی رزیدنت صحیح به نظر نمی‌رسد. چه آن که در عمل نیز کلیه مراکز درمانی و آموزشی توسط رزیدنت‌های رشته‌های مختلف اداره و پزشکان Attend نیز اساساً نه تنها بیمار را ویزیت نمی‌کنند بلکه به دلیل مشغله کاری در مراکز درمانی خصوصی و مطب اصولاً کلیه امور را به رزیدنت‌ها محول می‌نمایند. لذا کلیه مراحل درمانی بیمار با دستور مستقیم دستیار انجام و به ندرت پزشک ناظر Attend در موردی دخالت می‌نماید، مگر موارد بسیار خاص. در نتیجه مسئول دانستن پزشک Attend در قبال اقدامات درمانی پزشک دستیار ناعادلانه بوده و با قاعده اصل بر مسئولیت مباشر است، منطبق نمی‌باشد. با توجه به این که مسئولیت جزایی ناشی از عمل دیگری استثناء و نیازمند نص قانونی می‌باشد و نظر به این که ماده 496 قانون مجازات اسلامی منصرف از رابطه پزشک Attend و دستیار می‌باشد؛ در نتیجه با فقدان نص قانونی بار کردن مسئولیت اقدامات پزشک دستیار بر پزشک Attend خلاف مقررات به نظر می‌رسد.