تاریخ نظریه: 1395/06/17
شماره نظریه: 7/95/1454
شماره پرونده: 992-1/168-95
استعلام:
چنانچه متهم پسر یا دختر زیر 15 سال قمری بوده و مرتکب بزه سرقت گردیده و اموال تلف شده و باقی نمانده باشد رد مال در این صورت بر عهده چه کسی می‌باشد؟ و در صورت بلوغ شرعی و کمتر از18 سال نیز بفرمائید بر عهده چه کسی است؟
نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه:
1- صرفنظر از مفاد ماده 146 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 که به عدم مسئولیت کیفری افراد نابالغ تصریح نموده است، لیکن این امر مانع از رد مال و جبران خسارت بزه دیده نیست. لذا در فرض سوال، هرچند مسئولیت کیفری بر طفل تحمیل نمی‌شود، ولی در خصوص جبران خسارت و رد مال، چنانچه طفل دارای مال باشد، ازمحل اموال وی توسط ولی یا قیم او انجام می‌پذیرد.
2- مستفاد از ماده 146 قانون مجازات اسلامی 1392 این است که افراد پس از رسیدن به سن بلوغ،مسئولیت کیفری دارند و سن بلوغ طبق ماده 147 قانون مذکور در دختران و پسران به ترتیب 9 و 15 سال قمری است لذا اگر رأی دادگاه با احراز ارتکاب بزه از ناحیه فرد بالغ کمتر از 18 سال، علاوه بر تعیین مجازات متضمن محکومیت مالی نیز باشد چون اجرای آن با مداخله مشارالیه در اموال و حقوق مالی وی ملازمه دارد و طبق رأی شماره 30 مورخ 1364/10/3 هیأت عمومی دیوانعالی کشور و نیز تبصره 2 ماده 1210 قانون مدنی، رسیدن به سن بلوغ کافی برای دخل و تصرف در اموال نبوده بلکه رشد وی باید در محکمه احراز گردد لذا در فرض سوال چنانچه رشد محکومٌ علیه کمتر از 18 سال در دادگاه صالح احراز نشده باشد، در این صورت پرداخت محکو‌م‌به (ضرر و زیان ناشی از جرم اعم از رد مال یا قیمت آن) باید توسط ولی یا قیم محکوم‌علیه (فرد غیر رشید) از مال وی صورت پذیرد، ضمناً مفاد ماده 1216 قانون مدنی مصوب 1307 و اصلاحات و الحاقات بعدی و ماده 416 قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1392 و اصلاحات و الحاقات بعدی موید بندهای 1 و 2 پاسخ می‌باشد.