صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1386/09/05
برگزار شده توسط: استان مرکزی/ شهر اراک
موضوع
قیاس عسر و حرج برای زوجه در نکاح منقطع و نکاح دائم
پرسش
در صورتی‌که زوجین در نکاح منقطع اختلاف پیدا نمایند در صورت وجود شرایط مربوط به عسر و حرج، آیا زوجه می‌تواند دادخواست طلاق تقدیم کند؟
نظر هیئت عالی
عسر و حرج منحصر به عقد دائم نیست؛ در صورتی‌که در نکاح منقطع هم برای زوجه عسر و حرج ایجاد شود، زوجه می‌تواند با مراجعه به حاکم درخواست نماید حکم به بذل مدت باقی مانده از نکاح منقطع صادر کند. در مورد عسر و حرج تفاوتی بین عقد دائم و عقد موقت نیست. لیکن در عقد دائم زوجه درخواست طلاق به علت عسروحرج دارد و در عقد منقطع بذل مدت مطرح است که حاکم در صورت احراز عسر و حرج زوجه حکم به بذل مدت باقی مانده می‌دهد.
نظر اتفاقی
با توجه به این‌که مطابق ماده 1139 قانون مدنی، طلاق مخصوص عقد دائم است و زن منقطعه به انقضای مدت یا بذل آن از طرف شوهر از زوجیت خارج می‌شود. در مورد سوال، حاکم می‌تواند حکم به الزام زوج به بذل مدت نسبت به باقی مانده مدت بدهد زیرا اولاً: با توجه به قاعده کلی لاضرر اگر عسر و حرج زوجه احراز گردد، حاکم می‌تواند رأی به الزام زوج به بذل مدت بدهد. ثانیاً: همچنان‌که در قانون، در مورد عقد دائم به حاکم اجازه داده شده که با توجه به ملاک عسر و حرج حکم به طلاق بدهد و الزام زوج به طلاق را مورد حکم قرار دهد، همان ملاک در عقد موقت نیز وجود دارد. بنابراین، در مورد سوال حاکم می‌تواند زوج را ملزم نماید که بذل مدت کند. ثالثاً: از روح قانون و کلیات می‌توان استنباط کرد که در این خصوص عقد منقطع مانند عقد دائم بوده و می‌توان رأی به الزام زوج به بذل مدت داد. رابعاً: با استناد به قیاس منصوص‌العله و نیز قیاس اولویت، الزام زوج به بذل مدت توسط حاکم جایز است چرا که در عقد دائم دلیل و مجوز طلاق برای حاکم عسر و حرج است و همین ملاک و علت در عقد موقت نیز وجود دارد و از طرفی در عقد دائم با آن همه استحکام و دوام، حاکم می‌تواند رأی به اجبار زوج به طلاق دهد. پس در عقد نکاح منقطع به طریق اولیٰ می‌تواند. خامساً: پاسخ استفتائات از حضرات آیات فاضل لنکرانی و ناصر مکارم شیرازی موید این نظر است.