صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1388/06/19
برگزار شده توسط: استان خراسان جنوبی/ شهر بیرجند
موضوع
ابطال قرارداد به لحاظ مبهم بودن مبیع
پرسش
در قراردادی قید شده است که منزلی در بیرجند با مشخصات معین در قبال پنجاه میلیون تومان و یک آپارتمان در تهران به آقای (الف) واگذار می‌شود. فروشنده منزل، دادخواست ابطال قرارداد را به لحاظ مبهم بودن مبیع مطرح کرده است، این دعوا را چگونه تحلیل می‌کنید؟
نظر هیئت عالی
نشست قضایی (1) مدنی: در فرض مسئله، مبیع یا عوض آن از مصادیق مال کلی نیست تا صادق بر افراد عدیده باشد. در معاوضه ممکن است یکی از دو عوض یا هر دو عین باشد یا منفعت یا حق مالی، و به هر تقدیر در باب تملیک عوضین، باید هر یک از عوضین معلوم باشد، آپارتمان که به عنوان عوض یا قسمتی از عوض واقع شده به عنوان عین معین باید از نظر مشخصات و وضع و مساحت آن روشن و معین باشد، بنابراین دعوای بطلان عقد قابل استماع است. خیار تبعض صفقه در مورد کمبود ثمن و هر معامله معوض دیگر ایجاد می‌شود. با این ترتیب و نظر اکثریت تأیید می‌گردد.
نظر اکثریت
در خصوص این که قرارداد، بیع است یا معاوضه اختلاف است. بعضی مدعی بیع و بعضی مدعی معاوضه هستند. ولی این ابطال قرارداد به لحاظ مبهم بودن مبیع قابلیت استماع دارد و قرارداد باطل است، چون قسمتی از ثمن مجهول است و این جهل موجب عذر شده است. البته صرف نظر از این که عده‌ای عنوان کرده‌اند چون نسبت به قسمتی از ثمن معامله باطل است؛ لذا از موارد تبعض صفقه است و خریدار به عنوان تبعض صفقه حق بطلان معامله را دارد و فروشنده نسبت به کل آن و عده‌ای دیگر نیز عنوان نموده‌اند که از موارد تبعض صفقه نیست و کل معامله باطل است.
نظر اقلیت
این قرارداد بیع است و اگرچه طبق ماده 338 قانون مدنی، بیع عبارت است از تملیک عین به عوض معلوم و ظاهر امر ابطال را می‌رساند، ولی براساس اصل لزوم قراردادها و اصل صحت هر قرارداد و با توجه به عرف موجود و شغل فروشنده و این‌که ثمن منزل بیرجند 90 میلیون تومان بوده است که پنجاه میلیون تومان پول نقد و چهل میلیون تومان دیگر یک واحد آپارتمان در تهران بوده است و توافق نامبردگان بدین نحو بوده که یک واحد آپارتمان به قیمت 40 میلیون تومان باید تحویل فروشنده بدهد، باید از قراین و امارات استفاده کنیم. از طرفی علم اجماعی به ثمن کفایت می‌کند و به عبارتی ثمن مشخص است و اوصاف آپارتمان خیلی مهم نیست؛ لذا قرارداد باطل نمی‌باشد.