صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1397/02/20
برگزار شده توسط: استان سمنان/ شهر شاهرود
موضوع
امکان تقسیم ارث نسبت به وراث غیر مسلمان
پرسش
زن مسلمان با مرد مسیحی ازدواج می کند و این ازدواجِ به ثبت رسیده دارای فرزندان مشترک هست که همگی به ثبت رسیده است؛ مرد فوت می کند و فرزندان طبق آیین و قواعد مسیحیت از ماترک پدر خود ارث برده و ماترک بین آنها تقسیم می‌شود؛ حال مادر آنها که زن مسلمان است فوت می کند و فرزندان جهت تقسیم ماترک مادر خود به مراجع قضایی مراجعه می کنند؛ آیا تقسیم ارث بین آنها امکان پذیر است؟ به عبارت دیگر آیا با توجه به اینکه فرزندان غیر مسلمان و کافر ذمی می‌باشند از مادر مسلمان ارث می برند یا خیر؟
نظر هیئت عالی
با توجه به اینکه زن مسلمان نمی تواند به عقد ازدواج موقت یا دائم مرد غیر مسلم درآید و چنین عقدی باطل و فاقد اثر می‌باشد؛ بنابراین؛ اگر عالماً به عقد نکاح مرد غیر مسلمان درآید به لحاظ بطلان عقد، مرتکب عمل حرام و خلاف شرع شده و اگر جاهل به موضوع و حکم باشد، وطی به شبهه تلقی می‌گردد و قاعده نفی سبیل جاری است؛ در هر حال فرزندان ناشی از این ازدواج که اقرار به دین مسیحیت (غیر از اسلام) دارند، از مادر که مسلمان می‌باشد ارث نمی برند.
نظر اکثریت
هر چند بیشتر فرض این است که زن مسلمان نباید به نکاح مرد مسیحی در می آمده است؛ غیر مسلمان از مسلمان ارث نمی برد؛ لیکن به لحاظ اینکه 1- چون در بحث کفر و اسلام، فرزندان به والدین اعلی ملحق می گردند و مسلمان، اعلی از کافر است؛ مگر اینکه فرزندان به صراحت اعلام کنند که مسیحی هستند و الا نظر به اینکه در اشرف والدین به زن مسلمان مراجعه می‌شود؛ بنابراین؛ در این سوال فرزندان را مسلمان می دانیم و مشکلی برای ارث آنها از قبل مادر نمی گردد.2- در تعریف کافر، در نظر مشورتی 278/93/7 مورخه 11/11/93 و ماده واحده قانون اجازه رعایت احوال شخصیه ایرانیان غیر شیعه در محاکم مصوب 1312 منظور از کافر، کفاری است که مذهب آنها به رسمیت شناخته نشده است و نظر به اینکه مسیحیت از مذاهب شناخته شده است؛ لذا فرزندان مسیحی کافر تلقی نمی گردند 3- با واقعیت های موجود و پذیریش یک سری مذاهب از نظر قانون اساسی باید نظر مشورتی را پذیرفت و باید گفت که فرزندان از مادر مسلمان طبق احوال شخصیه زن مسلمان ارث می برند؛ همچنین می توان گفت باید به مسیری برسیم که تبعات کمتری داشته باشد؛ به تبعیت قهری استناد می کنیم که به لحاظ اینکه مسلمان بر کافر برتری دارد، لذا فرزندان قهراً به مادر منتسب می‌شوند ولو اینکه خود اصرار به این داشته باشند و اقرار به مذهب مسیحیت کنند، اقرار آنها بی اثر است و لذا آنها را مسلمان دانسته و از مادر ارث می برند.
نظر اقلیت
چون طبق تحریر وسیله امام، زن مسلمان نمی تواند متعه مرد کافر شود و تصریح دارد که فرقی بین کافر هم نمی‌باشد، به طریق اولی زن مسلمان نمی تواند به ازدواج دائم مرد کافر درآید و مسیحیت یک نوع کفر است؛ بنابراین اصل ازدواج، غلط و باطل است و هیچ آثاری بر آن مترتب نمی‌باشد؛ قاعده نفی سبیل در اینجا نیز حاکم است؛ بنابراین، اگر زن عالم به این موضوع بوده که نمیدانسته که اگر با مرد مسیحی ازدواج کند، ازدواج وی باطل و یک رابطه نامشروع برقرار کرده است و اگر آگاه نبوده و جاهل به این موضوع و حکم بوده است در واقع وطی بالشبهه نموده و با توجه به اینکه فرزندان اقرار به دین مسیحیت دارند کافر می‌باشند و کافر از مسلمان ارث نمی برد و لفظ کافر در ماده 881 قانون مدنی اطلاق دارد.