صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1380/12/15
برگزار شده توسط: استان لرستان/
موضوع
ثبت رجوع زوج بدون اطلاع زوجه همزمان با ازدواج مجدد زوجه
پرسش
آیا در رجوع، اطلاع زوجه نیاز است یا زوج بدون اطلاع مشارالیه می‌تواند به دفترخانه مراجعه نماید و رجوع خود را ثبت کند؟ چنان‌چه زوج در ایام عده رجوع کرده باشد و زوجه از این موضوع، مطلع نباشد و شوهر کند حکم چیست؟
نظر هیئت عالی
در رجوع، اطلاع زوجه از تصمیم زوج ضرورت دارد. در قسمت آخر سوال چنان‌چه زوج در ایام عده رجوع کرده باشد، ازدواج زوجه بعد از تمدد در شرایط فوق باطل است.
نظر اتفاقی
نظر اول: نظر به این‌که اطلاع زوجه در رجوع شرط نیست، زوج می‌تواند قبل از ایام عده به دفترخانه، مراجعه و رجوع خود را اعلام دارد و چنان‌چه زوجه در ایام عده ازدواج کند، عقد باطل است مگر آن‌که زوجه ادعای جهل کند که در این‌صورت، عقد دوم شبهه است. البته لازم به ذکر است که در فرض سوال حسب قانون، زوجه مکلف است تا سپری شدن ایام عده در منزل زوج سکنی کند و نفقه وی نیز بر زوج واجب است که با این فرض خود به خود اطلاع زوجه از رجوع نیز امکان دارد، علاوه بر آن‌که اصولاً در ازدواج دوم نیز انجام یک‌سری تشریفات قانونی خاص از جانب دفترخانه لازم است که عملاً تحقق مسئله مذکور را محال می‌کند مگر آن‌که محقق شود که تقلبی از جانب هر یک از طرفین صورت گرفته باشد که نیاز به بررسی و تحقیق موردی درباره‌ی موضوع است.
نظر دوم: در فرض سوال، نظر به این‌که زوج پس از سپری شدن ایام عده، ادعای رجوع را طرح کرده است، طبق فتوای حضرت امام (ره) در تحریرالوسیله چنان‌چه زوجه با قسم ادعای جهل خود را اثبات کند، حق زوجه ثابت است.
نظر سوم: با توجه به این‌که رجوع حق زوج است و ماده 1148 قانون مدنی هم بر این امر تصریح دارد لیکن این اصل که در مقابل هر حق یک تکلیف وجود دارد بر کسی پوشیده نیست، آنچه که محرز و مسلم است این است که رجوع باید نسبت به زوجه صورت گیرد، آن‌هم مشروط بر این‌که مقرون به قصد رجوع باشد (ماده 1149 قانون مدنی). نکته ظریف و قابل توجه این است که زوج، جهت رجوع و اعمال حق خویش نیاز ندارد که به زوجه اطلاع دهد که قصد رجوع دارد؛ یعنی چنان‌چه زوج بخواهد حق خویش را اعمال کند اطلاع و اذن زوجه ضرورت ندارد بلکه می‌تواند لفظاً یا فعلاً حق خویش را اعمال کند هر چند که زوجه ناراضی باشد، این‌که زوجه علم حاصل کند به این‌که زوج، رجوع کرده از بدیهیات است به ویژه آن‌که در فرض سوال، زوج با معرفی زنی به‌جای زن خود در دفترخانه حاضر و مبادرت به ثبت رجوع کرده است و زوجه نیز با سپری شدن ایام عده اقدام به ازدواج نموده و الان نیز صاحب دو فرزند می‌باشد و پس از دو سال متوجه رجوع شده است. لذا در فرض سوال، به لحاظ فقدان قصد رجوع و اصولاً عدم رجوع به زوجه و تزویر در ثبت رجوع، اصولاً رجوعی صورت نگرفته است و عقد دوم زوجه نیز، ظاهراً صحیح است مگر آن‌که فروض دیگری در پرونده حاضر موجود باشد.