صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1380/11/10
برگزار شده توسط: استان خراسان رضوی/ شهر مشهد
موضوع
ماهیت حقوقی حق ارتفاقی و انتفاعی
پرسش
حقوق ارتفاقی و انتفاعی جزو دعاوی مالی هستند یا غیرمالی؟
نظر هیئت عالی
طبق ماده 18 قانون مدنی حق انتفاع از اشیای غیرمنقول مثل حق عمری و سکنی و همچنین حق ارتفاق نسبت به ملک غیر از قبیل حق العبور و حق المجری و دعاوی راجع به اموال غیرمنقول از قبیل تقاضای خلع ید و امثال آن تابع اموال غیرمنقول است و مطابق قسمت دوم از بند (ج) بند (12) ماده 3 قانون وصول برخی از درآمدهای دولت و مصرف آن در موارد معین مصوب 1373 در دعاوی غیرمنقول تقویم خواسته به عهده خواهان است که در دادخواست تعیین می‌کند.
در نتیجه از نظر هزینه دادرسی باید مطابق ارزش معاملات املاک منطقه تقویم و براساس آن هزینه دادرسی پرداخت شود و دعاوی موصوف، به تبع اموالِ غیرمنقول، مالی محسوب می‌شود.
نظر اکثریت
در خصوص حق ارتفاق و غیرمالی بودن دعوای آن اختلاف نظری نیست، مانند حق ممر و مجری که یک ملک نسبت به املاک مجاور خود دارد، اصولاً چنین امری نمی‌تواند مالی باشد، چون مورد خواسته مالی نیست و صرفاً یک امتیاز است اما در خصوص حق انتفاع مسأله متفاوت است. در قانون مدنی در فصل اول مبحث دوم این مسأله مطرح شده و در نتیجه هم همین موضوع وجود دارد مانند حق انتفاع از منافع یک مال که برای مدتی مثل عمری و رقبی به دیگری واگذار می‌شود و خلاصه کلام اینکه حق انتفاع جزو دعاوی مالی است. البته این موضوع قابل ذکر است که حق انتفاع عموم از مشترکات عمومی مانند راه‌ها و شوارع جدا از این مسأله است و قابلیت مالی ندارد.
نظر اقلیت
هرچند که برای حقوق ارتفاقی و انتفاعی علی الظاهر نمی‌توان قیمت تعیین کرد، با توجه به تعریف قانون مدنی از مال و دعاوی مالی، به نظر می‌رسد دعاوی مرتبط با حقوق ارتفاقی و انتفاعی، از جمله دعاوی مالی هستند چون به تبع مال مطرح می‌شوند مانند خلع ید و الزام به تنظیم سند که به تبع مال، دعوای مالی محسوب می‌شوند.