صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1384/09/10
برگزار شده توسط: استان مازندران/
موضوع
الزام به تنظیم سند رسمی با توجه به در رهن بودن مورد معامله
پرسش
الف: در دعوای الزام خوانده به تنظیم سند رسمی انتقال با فرض تحقق بیع چنان‌چه مورد معامله در رهن بانک باشد دادگاه چه تصمیمی باید بگیرد؟
ب: در صورتی‌که مرتهن و مالک هر دو طرف دعوا قرارگیرند آیا امکان الزام مالک و بانک به انتقال بیع وجود دارد؟
نظر هیئت عالی
الف: با توجه به رأی وحدت رویه شماره 620 - 1376/8/20 هیأت عمومی دیوان‌عالی کشور و ماده 793 قانون مدنی، نظر به این‌که راهن نمی‌تواند در رهن تصرفی کند که منافی حق مرتهن باشد مگر به اذن مرتهن و فروش مالی که در رهن بانک است، اجلیʹ دلیل تصرف در رهن است که با حقوق بانک منافات دارد، در نتیجه علی‌الاصول دعوای الزام به تنظیم سند رسمی ملکی که در رهن بانک قرار دارد، مسموع نبوده و اقتضای مورد، صدور قرار عدم استماع دعوا و ردّ آن است.
ب: با عنایت به مقررات ذیل ماده 793 قانون مدنی، چنان‌چه بانک مرتهن با حفظ حقوق رهن با انتقال مرهونه موافقت کند و منتقلٌ‌الیه کماکان به ادامه رهن تراضی کند نظر به مراضات حاصله صدور حکم بر الزام به تنظیم سند رسمی انتقال با حفظ حقوق مرتهن نسبت به رهن امکان‌پذیر خواهد بود.
در عین حال چنان‌چه از مفاد و مدلول قرارداد تنظیمی بین طرفین (فروشنده و خریدار) استنباط شود که طرفین معامله در هنگام انعقاد قرارداد به رهن بودن ملک نزد بانک آگاه و واقف بوده‌اند و بنابر صراحت قرارداد یا اطلاق آن، تعهد قطعی فروشنده بر آزاد نمودن ملک و سپس انتقال رسمی آن به خریدار احراز شود، منعی وجود ندارد که خواهان دعوا مقدمتاً الزام فروشنده را به وفای به عهد و فک رهن از ملک و آزاد کردن آن و پس از فلک رهن انتقال رسمی ملک به خود، تقاضا کند.
نظر اکثریت
الف: چون مبیع در رهن بوده معامله غیرنافذ است و دعوا به کیفیت طرح شده قابلیت استماع ندارد قرار عدم استماع صادر می‌‌‌‌‌‌شود.
ب: در صورتی که بانک اجازه انتقال را داد، عقد بیع نافذ و دعوا قابلیت استماع دارد و دادگاه حکم به الزام تنظیم سند رسمی را صادر و اعلام می‌‌‌‌‌کند.
نظر اقلیت
در صورتی‌که بانک اجازه انتقال نداد عقد بیع غیرنافذ و دعوا در وضعیت حاضر قابلیت استماع را ندارد.
با حفظ حقوق مرتهن انتقال و صدور حکم به تنظیم سند رسمی انتقال اشکالی ندارد.