صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1397/07/03
برگزار شده توسط: استان آذربایجان شرقی/ شهر تبریز
موضوع
حق شفعه و ملاک قرار دادن مبلغ زمان معامله یا قیمت روز
پرسش
ملکی ما بین دو نفر مشترک بوده و دو نفر مالک هستند. یکی از شرکا در خارج از کشور بوده و شریکی که در ایران حضور دارد سهم خود را در سال 1355 به یک نفر به مبلغ دو میلیون تومان می‌فروشد. شریک دیگر که در خارج از کشور بوده در سال 1395 به کشور مراجعه و متوجه فروش سهم شریک خود می‌شود و نسبت به اعمال حق شفعه اقدام می‌نماید. در صورت وجود شرایط اخذ به شفعه، مبلغ زمان معامله در سال 55 ملاک است و یا قیمت امروز ملک که اخذ به شفعه اعمال می‌شود؟
نظر هیئت عالی
گرچه ماده 808 ق.م مقرر می‌دارد: «... شریک دیگر حق دارد قیمتی را که مشتری داده است به او بدهد و حصه مبیعه را تملک کند...». اما بدان معنا نیست که عین همان مبلغ باید پرداخت شود، بلکه با لحاظ رأی وحدت رویه شماره 733 مورخ 93/9/5 هیئت عمومی دیوان عالی کشور ارزش مبیع باید ملاحظه و قیمت روز ثمن محاسبه و مورد توجه قرار گیرد.
نظر اکثریت
فردی که در خارج از کشور بوده اطلاع از معامله نداشته و فوریت اعمال حق شفعه نیز از زمان اطلاع است و دلیلی بر اسقاط این حق وجود ندارد. اعمال حق نباید اضرار به غیر داشته باشد. در صورتی‌که مبلغ زمان معامله پرداخت شود موجب اضرار به شریک دیگر می‌شود و هدف از اعمال حق شفعه جلوگیری از اضرار است. بنابراین ارزش مبیع باید ملاحظه و قیمت روز ثمن محاسبه و مورد ملاک قرار گیرد. رای وحدت رویه شماره 733 نیز موید همین نظر است.
نظر اقلیت
ماده 808 قانون مدنی تکلیف امر را مشخص کرده است و برای محاسبه قیمت روز ملک مجوزی ندارد. صاحب حق شفعه می‌بایست قیمت پرداخت شده را بپردازد و قاعده دارا شدن بلاجهت در مورد صاحب حق شفعه قابل اعمال نیست. بنابراین حق شفعه قابل اعمال بوده ولی قیمت زمان معامله مورد ملاک خواهد بود.