صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1397/07/11
برگزار شده توسط: استان اردبیل/ شهر خلخال
موضوع
امکان صدور رأی توسط قاضی دادگاه انقلاب در دادگاه عمومی بخش بدون صدور کیفرخواست
پرسش
با فرض اینکه در دادگاه عمومی، یک قاضی دارای ابلاغ دادگاه انقلاب باشد آیا می‌تواند شخصاً تحقیقات مقدماتی را انجام داده و اقدام به صدور رأی نماید یا باید کیفرخواست صادر و به دادگاه انقلاب نزدیک ارسال نماید؟ به عبارتی آیا بدون صدور کیفرخواست امکان صدور رای توسط قاضی دادگاه انقلاب در دادگاه عمومی می‌باشد یا خیر؟
نظر هیئت عالی
در فرض سوال که دادرس دادگاه بخش دارای ابلاغ قضایی دادرسی دادگاه انقلاب نیز می‌باشد، در جرائم درجات هفت و هشت تعزیری مربوط به صلاحیت دادگاه انقلاب و از جمله مواد مخدر و روان‌گردان مستقیماً رسیدگی می‌نماید و در خصوص سایر جرایم در صلاحیت دادگاه انقلاب غیر از جرایم موضوع ماده 302 قانون آیین دادرسی کبفری، دادرس یاد شده (رئیس دادگاه عمومی بخش که دارای ابلاغ قضایی دادرس دادگاه انقلاب است) در صورت صدور کیفرخواست از سوی دادسرای عمومی و انقلاب شهرستان مربوط در جرایم راجع به حوزه قضایی بخش یاد شده، مجاز به رسیدگی و صدور حکم خواهد بود. مویداین استنتاج است که نظریات ابرازی در حد این نظریه تایید می‌گردد.
نظر اکثریت
با توجه به اینکه در خصوص دادگاه انقلاب صراحت قانونی جهت رسیدگی در دادگاه بخش وجود ندارد و اینکه صلاحیت دادگاه عمومی همانطور که از نام آن پیداست در قسمت کیفری صرفاً مربوط به پرونده‌های دادگاه‌های کیفری یک و دو می‌باشد و ماده 336 قانون آیین دادرسی کیفری عنوان داشته است که «در دادگاه بخش رئیس یا دادرسی علی‌البدل در جرایم موضوع صلاحیت این دادگاه راساً رسیدگی و رای صادر می‌نماید» و متعاقبا در ماده 337 قانون مارالذکر عنوان شده است «در جرائم موضوع ماده 302 این قانون رئیس دادگاه بخش به جانشینی از بازپرس و تحت نظارت و تعلیمات دادستان شهرستان مربوط، انجام وظیفه می‌نماید...» ملاحظه می‌شود حسب این مواد دادرسی که ابلاغ دادگاه انقلاب ندارد حق بررسی و تحقیقات در خصوص جرایم مربوط به دادگاه انقلاب را ندارد و توجهاً به اینکه صلاحیت صادره برای رئیس یا دادرس دادگاه عمومی شخصی می‌باشد و مربوط به ساختمان نمی‌باشد لذا صرفاً رئیس دادگاه عمومی که صلاحیت دادگاه انقلاب را دارد حق رسیدگی دارد. با عنایت به موارد اعلامی و اینکه فلسفه رسیدگی در دادگاه عمومی رسیدگی تک مرحله‌ای می‌باشد دارنده ابلاغ دادگاه انقلاب در دادگاه عمومی در غیر از جرایم مربوط به ماده 303 باید راساً رسیدگی و رای صادر نماید و در جرایمی که در صلاحیت دادگاه انقلاب با دو قاضی می‌باشد به عنوان جانشین بازپرس اقدام نماید چرا که هدف ابلاغ صادره برای قاضی دادگاه عمومی همان اعطای این اختیار در رابطه با دادگاه انقلاب است.
نظر اقلیت
مواد مربوط به صلاحیت دادگاه عمومی صرفاً به جرایم دادگاه‌های کیفری یک و دو اختصاص دارد و به هیچ وجه اختیار تحقیق در خصوص دادگاه انقلاب را ندارند و استناد اشاره شده عبارت است از مواد 299 و 336 و 337 قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1392 که خاصه ماده 336 اشعار داشته است «در دادگاه بخش رئیس یا دادرسی علی‌البدل در جرایم موضوع صلاحیت این دادگاه راساً رسیدگی و رای صادر می‌نماید» لذا دادگاه عمومی حق تحقیقات مقدماتی نداشته و باید قرار عدم صلاحیت به شایستگی دادسرای شهرستان نزدیک صادر نماید و پس از انجام تحقیقات در دادسرای شهرستان نزدیک و صدور کیفرخواست پرونده به دادگاه محل وقوع جرم ارسال گردد و دارنده ابلاغ دادگاه انقلاب اقدام به صدور رای نماید. بنابراین صلاحیت انجام مرحله تحقیقات مقدماتی در اختیار دادسرای شهرستان نزدیک و صدور رای در صلاحیت دارنده ابلاغ دادگاه انقلاب مستقر در دادگاه عمومی می‌باشد و در هر حال جرایم مربوط به دادگاه انقلاب الزاماً باید با صدور کیفرخواست باشد و رسیدگی تک مرحله‌ای امکان‌پذیر نیست. در خصوص صلاحیت رئیس دادگاه عمومی نیز بر اساس ماده 24 قانون مارالبیان باید گفت که صلاحیت ساختمان چون مربوط به دادگاه عمومی می‌باشد بنابراین اختیارات عمومی دادستان بر عهده رئیس دادگاه عمومی می‌باشد.
نظر ابرازی
1- در خصوص جرایم در صلاحیت دادگاه انقلاب از نوع درجه 7 و 8 دارنده ابلاغ دادگاه انقلاب می‌تواند راساً رسیدگی و رای صادر نماید.
2- در خصوص جرایم در صلاحیت دادگاه انقلاب از نوع درجه 4 تا 6 دادگاه عمومی باید قرار عدم صلاحیت به شایستگی دادسرای عمومی و انقلاب نزدیک صادر نماید و دادسرا با صدور کیفرخواست پرونده را جهت صدور رای نزد دادگاه عمومی محل وقوع جرم که یکی از روسا و دادرسان آن دادگاه ابلاغ دادگاه انقلاب دارند ارسال نماید.
3- در خصوص جرایم در صلاحیت دادگاه انقلاب از نوع درجه 1 تا 3 دارنده ابلاغ دادگاه انقلاب در دادگاه عمومی به هیچ وجه صلاحیت ندارد و با صدور قرار عدم صلاحیت پرونده را باید به دادسرای عمومی و انقلاب دادگستری نزدیک ارسال نماید و صلاحیت انجام تحقیقات با بازپرس آن دادسرا می‌باشد و پس از صدور کیفرخواست دادگاه انقلاب متشکل از دو قاضی اقدام به صدور رای خواهد نمود که امکان دارد در همان دادگستری باشد و در صورت عدم تشکیل ارسال می‌شود به دادگاه انقلاب مرکز استان تا در آنجا رسیدگی شود.
حسب ماده 24 قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1392 وظیفه دادستان در دادگاه عمومی بر عهده رئیس دادگاه می‌باشد لذا با توجه به اینکه اختیارات دادستان عام می‌باشد و ربطی به عمومی یا انقلاب ندارد و فی نفسه تمام اختیارات را دارد لذا دادرسی که حتی ابلاغ دادگاه انقلاب را ندارد می‌تواند تحقیقات مقدماتی را انجام دهد و با صدور کیفرخواست پرونده را جهت صدور رای به محضر ریاست دادگاه که ابلاغ دادگاه انقلاب را دارد ارسال نماید و دلیل ادعای فوق این است که صلاحیت دادگاه عمومی بر اساس مواد 336 و 337 قانون مارالبیان عنوان شده است اما در خصوص دادگاه انقلاب صلاحیت دادگاه عمومی مسکوت است و نباید به لحاظ عنوان شدن دادگاه عمومی بیان داشت که هیچ صلاحیتی در جرایم مربوط به دادگاه انقلاب نمی‌باشد چرا که هر قاضی در بدو امر صلاحیت تحقیقات بدوی را دارا می‌باشد. از طرفی دادگاه انقلاب بدون کیفرخواست حق رسیدگی و صدور حکم ندارد و این امر موید رسیدگی دو مرحله‌ای می‌باشد بنابراین باید دادرس علی‌البدل اقدام به تحقیقات بدوی نماید و رئیس یا دادرس دارنده ابلاغ دادگاه انقلاب رای صادر نماید. (نظریه مشورتی شماره 2077/97/7 مورخه 1397/07/24اداره کل حقوقی قوه قضائیه متعاقبا درخواست شده است که صلاحیت دادرسی را که ابلاغ دادگاه انقلاب ندارد در قسمت تحقیقات مقدماتی کلا رد نموده است)