صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1397/09/22
برگزار شده توسط: استان آذربایجان شرقی/ شهر بناب
موضوع
وصول چک با ظهرنویسی جعلی
پرسش
آقای «الف» چکی در وجه شخص «ب» صادر می‌کند و نامبرده نیز بدون ظهرنویسی به شخص «ج» منتقل می‌نماید. در صورتی که شخص «ج» با ظهرنویسی (گذاشتن امضای ب) اقدام به وصول چک نماید، مرتکب جعل شده است؟
نظر هیئت عالی
مستفاد از مواد 523 و 536 قانون مجازات اسلامی مصوب 1375 (تعزیرات) رفتار کسی که با معرفی خود به نام شخص دیگر و منقوش نمودن امضای وی در ظهر چک مبادرت به دریافت وجه چک می‌نماید از مصادیق جعل (سند غیررسمی) و استفاده از سند مجعول بوده و مطابق مواد قانونی فوق‌الذکر قابلیت تعقیب و مجازات را خواهد داشت و لذا در فرض پرسش استحقاق مرتکب نسبت به وجه چک با توجه به وجود ضرر بالقوه برای دیگری موجب نفی رفتار مجرمانه نمی‌گردد.
نظر اکثریت
در جعل، اثبات ضرر ضرورتی ندارد و در صورتی که عنصر معنوی که همان قصد تقلّب است موجود باشد، جعل محقق خواهد شد. چه اینکه از این عمل ضرر محقق شود یعنی حاصل شود یا اینکه صرفاً جاعل از آن در جهت اثبات حقی استفاده نماید ولیکن نقصی برای ایشان ایجاد نشده یا ضرری به دیگری وارد نشده باشد در ما نحن فیه با توجه به اینکه سوء نیتی در عمل جاعل نبوده است (قصد تقلب) می‌توان ایشان را مبرّا از مجازات دانست.
نظر اقلیت
با توجه به اینکه اثبات بزه جعل منوط به اثبات ضرر میباشد لذا وجود ضرر و اثبات آن در تحقق بزه ضروری است و قصد تقلّب و قابلیت اضرار به غیر، از ارکان تشکیل‌دهنده جرم جعل است. در نهایت اضرار آنی شرط نبوده، بلکه اضرار بالقوه برای تحقق جرم کافی است و همین‌قدر که قابلیت اضرار اعم از مالی یا غیر مالی وجود داشته باشد جرم جعل تحقق می‌یابد و چون چک در وجه شخص معینی بوده و به دیگری واگذار شده (هرچند بدون ظهرنویسی) عمل انتقال گیرنده با قصد تقلب و اضرار به غیر صورت نگرفته و تحت عنوان جعل قابل مجازات نیست.