صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1397/02/18
برگزار شده توسط: استان کرمان/ شهر کرمان
موضوع
اعمال مقررات تبصره ماده 45 الحاقی به قانون مبارزه با مواد مخدر
پرسش
فردی به اتهام حمل مواد مخدر به مجازات اعدام محکوم گردیده، که پرونده در کمیسیون عفو و بخشودگی مطرح و مجازات اعدام وی مشمول عفو مقام معظم رهبری (دام ظله) واقع و به بیست سال حبس تبدیل شده است. وی مدت پانزده سال نیز در حبس به سر می برد. آیا تبصره ماده 45 الحاقی به قانون مبارزه با مواد مخدر مصوب 96/7/12 شامل حال این محکوم علیه می‌گردد که از تعلیق کیفر بهره مند شود یا خیر؟ به عبارت دیگر آیا ملاک تبصره مجازات قانونی است یا قضائی؟ و ملاک احتساب حداقل چگونه است؟
نظر هیئت عالی
مقنن در ماده واحده الحاقی به قانون مبارزه با مواد مخدر مصوب 96/7/12 راجع به مرتکبان جرائمی که در این قانون دارای مجازات اعدام یا حبس ابد هستند، در صورت عدم احراز شرایط مذکور در این ماده مجازات خفیف تری تعیین کرده است و در حقیقت مجازات قانونی را تبدیل نموده است، بنابراین ملاک اعمال تخفیف، همان طور که از عبارت در این قانون دارای مجازات اعدام یا حبس هستند و عبارت مشمولین به اعدام و مشمولین به حبس ابد استنباط می‌شود؛ مجازات قانونی جرم است. بنابراین تنها در مواردی که اجرای ماده 10 قانون مجازات اسلامی مصوب 92، به نفع محکوم علیه باشد مقررات این ماده اعمال خواهد شد.
ثانیاً: در خصوص تبصره ماده واحده قانون الحاق یک ماده به قانون مبارزه با مواد مخدر، از عبارت در صورتی که حکم به حداقل مجازات قانونی صادر شود و نیز عبارت در صورتی که حکم به مجازات بیش از حداقل مجازات قانونی صادر شود مذکور در این تبصره معلوم می‌شود که ممنوعیت برخورداری از نهادهای ارفاقی مذکور در این ماده ناظر به مواردی است که بعد از لازم الاجرا شدن این قانون حکم صادر می‌شود و بنابراین؛ نسبت به احکام سابق الصدور این ممنوعیت وجود ندارد. شایسته ذکر است که به طور کلی در خصوص استفاده از نهادهای ارفاقی مانند تعلیق اجرای مجازات و آزادی مشروط، تاریخ وقوع جرم ملاک بهره مندی متهم یا محکوم علیه از این نهادها نمی‌باشد، بلکه ملاک زمان کامل شدن شرایط و موجبات برخورداری متهم یا محکوم علیه از این نهادها است. به عنوان مثال هر گاه شرایط استفاده محکوم علیه از تعلیق اجرای مجازات از نظر مدت زمان تحمل حبس و غیره در زمان حاکمیت قانون سابق فراهم شده باشد، با توجه به ماده 10 قانون مجازات اسلامی مصوب 1394، قانون سابق که مساعدتر به حال محکوم علیه است اجرا می‌شود.
نظر اتفاقی
نظر به اینکه در تبصره ماده 45 الحاقی به قانون مبارزه با مواد مخدر عفو از موارد استثناء بر تبصره قید شده و امکان اعمال آن نسبت به محکومیت های موضوع تبصره (حبس بالای پنج سال) وجود دارد و از طرفی رویه ساری و جاری در زمینه اعمال بند ب ماده 10 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 نسبت به جرائم سابق بر وضع ماده 45 الحاقی، ملاک نوع مجازات موجود فعلی می‌باشد به طور مثال در فرضی که فردی به کیفر اعدام محکوم و متعاقبا با اعمال عفو به حبس ابد تبدیل شده باشد در عطف به ماسبق نمودن ماده 45 الحاقی مجازات فعلی یعنی حبس ابد به حبس درجه دو تبدیل و مجازات تخفیف خواهد یافت و به اصل کیفر اعدام توجه نخواهد شد، از طرفی در زمان تخفیف مجازات طبق ماده 38 قانون مبارزه با مواد مخدر حتی در مجازات اعدام امکان تا دو درجه تخفیف پیش بینی شده که 15 سال خواهد بود، وطبق ماده الحاقی نیز حبس ابد به حبس درجه دو تبدیل می‌شود، که هر دو مورد حبس درجه دو یعنی بین 15 سال تا 25 سال بوده و اینکه 20 سال حبس، حبس درجه دو بوده و ملاک مجازات قانونی بوده و از طرفی طبق تفسیر قوانین به نفع متهم در مقام شک اقتضاء دارد مجازات فعلی تعلیق یابد، و لذا در فرض سوال پس از تحمل پانزده سال و یک روز نسبت به بخشی از الباقی امکان تعلیق وجود دارد.
تذکر: هر چند جرم ارتکابی در فرض سوال قبل از تصویب ماده 45 الحاقی بوده واعمال آزادی مشروط در فرض دارا بودن شرایط یعنی عدم استفاده از آزادی مشروط و تحمل نیمی از کیفر، بلا مانع می‌باشد، اما احتمالا محکوم علیه قبلا از آزادی مشروط استفاده نموده وبحث تعلیق موضوع تبصره مطرح شده است.