صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1400/12/03
برگزار شده توسط: استان تهران/ شهر تهران
موضوع
بررسی صلاحیت دادگاه در لغو اجراییه رای داوری
پرسش
بنابر درخواست خواهان دادگاه بر اساس رای داوری، اجراییه صادر می‌کند و محکوم‌علیه رای داوری خارج از مهلت 20 روزه در شعبه دیگر دادگاه، دادخواست ابطال رای داوری را مطرح می‌کند و قرار رد درخواست صادر و قطعی می‌شود. سپس دادگاه متعاقباً با بررسی اسناد و لایحه محکوم‌علیه متوجه می‌شود رای داوری باطل و قابلیت اجرا نداشته است؛ آیا دادگاه می‌تواند به صرف درخواست محکوم‌علیه نسبت به لغو اجراییه اقدام کند؟
نظر هیات عالی
اولاً دادگاه نمی‌تواند به صرف درخواست شخصی که علیه وی رای داوری صادر شده و خارج از موعد اعتراض کرده نسبت به لغو اجراییه اقدام کند. ثانیاً قانونگذار در ماده 489 قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور مدنی در خصوص اینکه چه آرائی اساساً باطل و غیر قابل اجرا هستند و چه مواردی به درخواست محکوم‌علیه رای داوری قابل ابطال است، سکوت اختیار کرده است. در این‌گونه موارد باید بین حالاتی که ناظر به بطلان مطلق یا ذاتی رای داور است، مانند مواردی که موضوع قابلیت ارجاع به امر داوری را نداشته باشد، مانند دعوی ورشکستگی، دعاوی راجع به اموال عمومی و دولتی، بندهای 5 تا 7 ماده 489 قانون فوق و سایر حالات که مربوط به رعایت حق مربوط به اصحاب دعوی است و قابل ابطال است، تفکیک قائل شد. در مورد اول علیرغم صدور اجراییه دادگاه می‌تواند راساً از دستور اجرا عدول کند، لکن در مورد اخیر که مربوط به حقوق شخصی درخواست کننده اجرای رای داور است، دادگاه اختیاری در لغو یا عدول از اجراییه ندارد.
نظر اکثریت
اولاً؛ صدور حکم بر ابطال رای داور مستلزم طرح دعوای مربوطه موضوع مواد 490 و 492 قانون آیین دادرسی مدنی است و دادگاه نمی‌تواند صرفاً با یک درخواست رای داوری را باطل کند. ثانیاً؛ بر فرض اینکه دعوای ابطال رای داوری از نظر شکلی رد شده باشد مانع این نیست که دادگاه اگر متوجه وجود یکی از شرایط ماده 489 قانون مذکور شد راساً در راستای عموم و اطلاق ماده 11 قانون اجرای احکام مدنی دستور لغو اجراییه را دهد و این با درخواست هم انجام می‌شود و نیازی به دادخواست نیست زیرا اجراییه یک نوع دستور قضایی بر اجرا می‌باشد و قابل عدول است و اعمال ماده 489 قانون آیین دادرسی مدنی نیز مقید به زمان یا مرحله‌ای خاصی از دادرسی نیست.
در کل هر زمان که دادگاه بنابر دلایل موجه نظر بر باطل بودن اجراییه داشت بدون دادخواست راساً می‌تواند ماده 11 قانون اجرای احکام مدنی را اعمال کند.
نظر اقلیت
هر نوع لغو اجراییه صادره بر اساس رای داور می‌بایست در قلمرو ماده 492 قانون آیین دادرسی مدنی با دادخواست ابطال رای داور انجام شود و دادگاه نمی‌تواند با دستور اجراییه را لغو کند بلکه باید قبل آن رای بر ابطال رای داور صادر شود زیرا قانونگذار در خصوص لغو اجرای رای داور طریق خاصی را پیش‌بینی نموده است که باید رعایت شود و تا زمانی که رای داوری باطل نشود اجراییه آن باید اجرا شود ولی مهلت 20 روزه ماده 490 قانون آیین دادرسی مدنی در خصوص شرایط ماده 489 قانون مذکور است و محکوم‌علیه درهرزمانی که دادخواست دهد دادگاه بدون در نظر گرفتن مهلت 20 روزه باید دعوا را استماع کند.