صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1399/09/06
برگزار شده توسط: استان مازندران/ شهر آمل
موضوع
تداخل فعل واحد با مواد متعدد سرقت
پرسش
در تداخل بین مواد 652 و 654 و 656 قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات، کدام ماده مقدم است؟ مثلا آقای (الف) شبانه وارد خانه‌ای شده، صاحبخانه از خواب بیدار شده، صاحبخانه را کتک می‌زند و با اشیای مسروقه از منزل خارج می‌گردد. این سرقت مشمول ماده 656 می‌باشد یا 652؟
نظر هیات عالی
چنانچه رابطه منطقی بین جرایم در مواد مختلف قانونی، عموم و خصوص من وجه باشد (نظیر فرض پرسش) در این صورت موضوع از مصادیق تعدد معنوی جرم بوده که مطابق ماده 131 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 مجازات جرم اشد تعیین می‌گردد.
نظر اتفاقی
اگر ماده 656 با 654 سنجیده شود، یعنی دو نفرحامل سلاح، شبانه سرقت می‌کنند که هم مشمول 656 و هم مشمول 654 قرار می‌گیرد. در تداخل بین این دو ماده، ماده 654 مقدم است، چون سه شرط دارد ولی ماده 656 تنها یک شرط به نحو علیالبدل لازم دارد. چون این ماده قیودات و شرایط بیشتری دارد، خاص و مقدم است اما وقتی ماده 656 با ماده 654 در نظر گرفته می‌شود که در هر یک از آنان تنها یک شرط به نحو علیالبدل لازم است، نمی‌گوییم ماده 654 از باب اینکه خاص است مقدم است. به نظر اکثر همکاران قضایی ماده 652 به دو جهت مقدم است: اولاً؛ قانونگذار در ماده 656 جهات عدیده را ردیف کرده: محل سکنی، مهیا برای سکنی، محل عمومی، محصور باشد، در شب باشد، رابطه خادم و مخدومی، دو نفر باشند، به اقتضاء شغل و... اگر مقرون به آزار بودن در عرض این جهات بود، ذکر می‌شد و گفته می‌شد یا مقرون به آزار باشد، اما این کار را نکرده است. این نشان می‌دهد مقرون به آزار بودن هم‌ردیف و هم‌عرض موارد مذکور در ماده 656 نیست. بنابراین اگر مقرون به آزار با شبانه بودن تداخل کرد، ماده‌ای که مجازات مستقل بیان کرده مقدم است. در مصداق جامع باید جهتی تقویت شود که ماده مستقل دارد. ثانیاً؛ ماده 656 می‌گوید اگر سرقت در شب باشد، مصداق ماده 656 است. اطلاقش هر دو را می‌گیرد اعم از اینکه آزار باشد یا نباشد. ماده 656 این مصداق را با اطلاقش گرفت. ماده 652 می‌گوید اگر سرقت مقرون به آزار شد مال من است، اطلاقش می‌گیرد این را که سرقت در شب باشد یا در روز باشد. این دو ماده در این مصداق مشترک با هم تعارض می‌کنند. امر دائر بین این است که 652 مخصص 656 باشد یا اینکه 656 مخصص 652 باشد؟ اگر بنا باشد 656 مخصص ماده 652 باشد، معنایش آن است که ما 652 را اختصاص دهیم به اینکه سرقت مقرون به آزار در روز باشد. لازمه‌اش آن است که سرقت مقرون به آزار در شب، مجازات کمتری نسبت به سرقت مقرون به آزار در روز داشته باشد و حال آنکه شبانه بودن از عوامل تشدید است اما چنانچه عکس رفتار کنیم، ماده 656 مقید خواهد شد به اینکه سرقت شبانه همراه با آزار نباشد و اگر همراه با آزار باشد، مجازاتش مشمول ماده 652 خواهد بود که سنگین‌تر است و با منطق حقوقی نیز سازگار است.