تاریخ نظریه: 1131/10/12
شماره پرونده: 69-57-14
استعلام:
6- بانک نرخ سود تسهیلات را به فرض30% تعیین و در دعوای حقوقی تقاضای خسارت تأخیر تأدیه ی به نرخ 30% از مبلغ وام را می نمایند حال با فروض ذیل آیا مازاد نرخ روز شاخص بانک محترم مرکزی کشور را می توان محاسبه و موضوع محکومیت خوانده به خسارت تأخیر تأدیه قرار داد؟ فروض مطرح و متحمل:
1- اگر بانک مفاد قرارداد را مطالبه می‌نماید و اجرای قرارداد بانکی را دارد که در آن خسارت تأخیر 30% تعیین شده است.
2- اگر همین قرارداد به شرح فوق در قالب عقد شرعی غیر از قرض و تسهیلات وامی باشد؟
3- اگر کل مطالبات بانک را طی مبلغی درون چک یا سفته ی سفید امضاء که معمول رویه ی بانک هاست مرقوم و مطالبه نماید در قالب مطالبه وجه چک آیا ورود به منشا چک و محاسبه ی خسارت تأخیری دیه و جریمه دیرکرد و جریمه بر جریمه آن و رد یا قبول آن امکان پذیر است؟
4- اگر نرخ سود خود را در قالب جریمه ی هر روز دیر کرد با همدیگر توافق نموده باشند
7- بانک ها رویه دارند اگر فردی قصد دارد پیش از موعد وام را تصفیه نماید بانک ابتدا کل سود اصل وام را کسر می‌نماید و سپس مابقی را محاسبه می‌نماید فی المثل پنجاه میلیون تومان تسهیلات اخذ گردیده و با محاسبه ی سود برای مهلت بازپرداخت پنج ساله 100 میلیون تومان ملزم به بازپرداخت می‌باشد حال بعد از یک سال وام گیرنده قصد تصفیه دارد که بانک ابتدا 50 میلیون تومان سود وام را از اقساط پرداختی کسر می‌نماید
10- آیا می توان وام گیرنده اصلی را این گونه کلی محکوم کرد که مکلف به پرداخت هر کدام از اقساط وام می‌باشد که از حساب ضامن کسر گردیده است به محکومٌ له ضامن با فرضی که هزینه دادرسی نیز ازکل محکوم به کل مبلغ وام محاسبه و اخذ شود به این شرح که:
کل وام 20 میلیون تومان باشد و آنچه که از حساب ضامن کسر شده است 5 میلیون تومان تا حال می-باشد و ضامن تقاضای کلی برای کل وام مطرح نموده است آیا می توان حکم به محکومیت وام گیرنده به پرداخت هر قسطی که در آینده از ضامن کسر گردد صادر نمود؟ یا ایجاب مالم یجب محسوب و مبهم و ظنی است؟د و بعد اصل وام را با اندکی تخفیف دادن تصفیه می‌نماید.
نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه:
ماده واحده قانون منطقی کردن سود تسهیلات بانکی مناسب با نرخ بازدهی دربخش های مختلف اقتصادی (با تأکید بر قانون عملیات بانکی بدون ربا مصوب 1385/2/31) دولت و بانک مرکزی را مکلف نموده که ساز و کار تجهیز و تخصیص منابع بانکی را چنان سامان دهند که سود مورد انتظار تسهیلات بانکی در عقود با بازدهی ثابت طی برنامه چهارم توسعه اقتصادی اجتماعی و... به طوری کاهش یابد که قبل از پایان برنامه نرخ سود این گونه تسهیلات در تمامی بخش های اقتصادی یک رقمی شود. تبصره یک این ماده واحده، بانک‌ها را مکلف کرده که بدون تعیین نرخ سود مورد انتظار در حاصل فعالیت اقتصادی مورد قرارداد شریک شوند و نمی توانند از شریک وثیقه خارج از طرح بخواهند، به منظور نیل به این هدف، بانک مرکزی می بایست ظرف دو ماه از تاریخ تصویب با هماهنگی وزارت امور اقتصادی و دارائی و سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور، آیین نامه اجرائی این قانون را تهیه و پس از تصویب هیأت وزیران به مورد اجراء بگذارد.
آیین نامه مذکور تاکنون تصویب نشده و ساز و کار تجهیز و تخصیص منابع بانکی فراهم نگردیده تا نرخ سود بانکی در مدت تعیین شده به نرخ یک رقمی برسد و لذا اجرای ماده واحده منطقی کردن سود تسهیلات بانکی متناسب با بازدهی ثابت که منظور نظر قانونگذار بوده است موکول به فراهم-شدن مقدمات مذکور در ماده واحده و تنظیم و اجرای آئین نامه اجرائی شده است به همین جهت در حال حاضر طبق ماده 15 قانون عملیات بانکی بدون ربا (بهره) و تبصره یک آن مصوب 8/6/62 که به موجب قانون نحوه وصول مطالبات بانک‌ها مصوب 1368/10/5 مجمع تشخیص مصلحت نظام تأیید شده است، عمل می‌شود و کلیه وجوه وتسهیلات اعطائی که بانک‌ها در اجرای این قانون به اشخاص پرداخت نموده و مطابق قرارداد تنظیمی مقرر شده باشد که اشخاص دریافت کننده در سررسید معینی وجوه و تسهیلات دریافتی را به اضافه سود و خسارت و... مسترد نمایند، کلیه مراجع قضائی و دوایر اجرای ثبت و دفاتر اسناد رسمی مکلفند بر اساس مفاد اسناد و قراردادهای تنظیمی نسبت به صدور حکم و صدور اجرائیه و وصول مطالبات بانک طبق مقررات این قانون اقدام نمایند.
بنابراین پاسخ به استعلام بدون شماره مورخ 17/12/95 در پرونده مطروحه به شرح زیر است:
1- اجرای مقررات ماده واحده قانون منطقی کردن نرخ سود تسهیلات بانکی متناسب با نرخ بازدهی بخش های مختلف اقتصادی با تأکید بر قانون عملیات بانکی بدون ربا، موکول به تصویب و اجرای آئین نامه مذکور در تبصره 3 این قانون شده و تا تصویب و اجرای این آئین نامه عمل به قانون متعسّر است.
2- ممنوعیت اخذ وثیقه خارج از طرح مشارکت از شریک نیز با توجه به مطالب گفته شده، موکول به تصویب آئین نامه اجرای این قانون می‌باشد.
3- با توجه به عدم تصویب آئین نامه مذکور و عدم اجرای قانون قرارداد ما بین بانک و تسهیلات گیرنده معتبر بوده و مطابق تبصره یک ماده 15 قانون عملیات بانکی بدون ربا عمل می‌شود.