صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1386/03/04
برگزار شده توسط: استان گیلان/ شهر لاهیجان
موضوع
درخواست صدور گواهی حصر وراثت توسط خویشاوندان مقتوله یا خود قاتل
پرسش
شخصی متهم به قتل عمدی همسرش می‌باشد و به علت صدور قرار بازداشت موقت در زندان به سر می‌برد. خویشاوندان زوجه (متوفیٰ) تقاضای صدور گواهی انحصار وراثت کرده‌اند. اکنون با توجه به عدم صدور حکم قطعی بر محکومیت متهم به قتل یا تبرئه وی از اتهام مذکور، آیا متهم (زوج) جزو وراث متوفیٰ محسوب می‌شود؟
نظر هیئت عالی
در سوال مطروحه شخصی به اتهام قتل همسرش تحت تعقیب می‌باشد حال سوال این است اگر خویشاوندان زوجه مقتوله یا خود قاتل درخواست صدور گواهی حصر وراثت کنند آیا قاتل هم جزو ورثه محسوب می‌شود؟
در ماده 880 قانون مدنی در فصل مربوط به موانع ارث آمده است: «اگر کسی مورث خود را بکشد از ارث او محروم می‌شود، اعم از این‌که قتل بالمباشره باشد یا با تسبیب، منفرداً یا به شرکت دیگری». لیکن مادام‌که حکم قطعی مبنی‌بر محکومیت یا برائت وی صادر نشود جزو ورثه محسوب می‌شود و در گواهی حصر وراثت از وی نامبرده می‌شود. بدیهی است در صورت صدور حکم برائت مانند دیگر وراث سهم‌الارث داشته و مطابق گواهی صادره منتفع می‌گردد. در صورت صدور حکم قطعی بر محکومیت به قتل عمد، از دریافت سهم‌الارث ممنوع بوده و سهم وی بین دیگر وراث مطابق مقررات مربوط به ارث تقسیم می‌شود. اگر ورثه مقتول منحصر به قاتل باشد، در این مورد هم مادام‌که حکم قطعی بر برائت وی صادر نشود، از ارث سهم نمی‌برد و در صورت صدور حکم به محکومیت قاتل مال مانده به حکم ماده 866 قانون مدنی امر ترکه متوفیٰ راجع به حاکم است.
نظر اکثریت
طبق ماده 880 قانون مدنی، قتل عمدی بالمباشره یا به تسبیب از موانع ارث است و مستفاد از همین ماده این است که قتل خطایی و غیرعمدی و نیز معاونت در قتل عمدی از موانع ارث نیست و طبق ماده 881 قانون مدنی قتل عمدی مورث به حکم قانون یا برای دفاع نیز از موانع ارث نیست. اساساً هر یک از وراث یا نماینده قانونی آن‌ها و یا سایر اشخاص ذی‌نفع از جمله متهم به قتل می‌توانند از دادگاه درخواست صدور گواهی حصر وراثت نمایند، ولی چنان‌چه وراث متهم به قتل منحصر به فرد باشد، تعیین تکلیف نسبت به ترکه، موکول به رأی قطعی و لازم‌الاجرا بر محکومیت متهم یا برائت وی است و در صورت تعدد وراث نیز تکلیف سهم‌الارث قاتل تا صدور رأی نهایی کیفری متوقف می‌گردد. لذا این موضوع باید در گواهی حصر وراثت تصریح شود. بنابراین، وقتی که یکی از وراث، متهم به قتل باشد، می‌توان تقاضای صدور گواهی حصر وراثت کرد و گواهی با قید این‌که فلانی متهم به قتل مورث است، صادر می‌شود لیکن تعیین تکلیف راجع به ترکه پس از صدور رأی قطعی و لازم‌الاجرای کیفری است.
نظر اقلیت
چون گواهی حصر وراثت مورد استفاده قرار می‌گیرد، وقتی کسی تقاضای صدور گواهی حصر وراثت می‌نماید و در بین ورثه یک نفر متهم به قتل عمد مورث است باید وقت احتیاطی تعیین شود تا نتیجه پرونده کیفری از دادگاه کیفری واصل شود. پس از وصول نتیجه، اگر رأی بر محکومیت متهم به قتل عمدی صادر شده باشد، در این‌صورت اسم وی به عنوان وارث ذکر می‌شود، ولی در گواهی حصر وراثت قید می‌شود که فلان شخص به علت محکومیت به مجازات قتل عمدی از ارث محروم می‌باشد.