صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1383/10/13
برگزار شده توسط: استان خراسان رضوی/ شهر گناباد
موضوع
رجوع همزمان دارنده سند تجاری به ضامن و صادر کننده سند
پرسش
در مواردی‌که شخصی ضامن یکی ازاسناد تجاری (مثل چک) است و دارنده بدواً علیه صادرکننده اقدام کرده و در نهایت حکم به تقسیط محکومٌبه صادر شده است، آیا دارنده حق دارد به طرفیت ضامن نیز دادخواست مطالبه وجه همین چک را بدهد؟ در صورت مثبت بودن پاسخ آیا پس از صدور حکم محکومیت ضامن، صدور حکم تقسیط محکومٌبه در این پرونده نیز صحیح است؟
نظر هیئت عالی
در مواردی‌که در اسنادی از قبیل چک و سفته، بدواً علیه متعهد طرح دعوا شده، و در نهایت حکم بر محکومیت متعهد صادر و قراری راجع به تقسیط محکومٌبه صادر شده باشد، طلبکار می‌تواند در صورت عدم وصول اقساط یا به دست آوردن اموالی از ضامن علیه وی نیز دعوا طرح کند و برای تمام یا بقیه طلب به او رجوع کند. اطلاق و عموم ماده 403 قانون تجارت نیز در تأیید همین معناست با قید این‌که در صورت عدم اجرای حکم علیه متعهد و عدم وصول اقساط محکومٌبه از نامبرده حق استیفا از ضامن وجود خواهد داشت. در نتیجه اتفاق‌نظر تأیید می‌شود.
نظر اتفاقی
بدواً باید این قاعده کلی پذیرفته شود که ضمانت در امور تجاری ضم ذمّه به ذمّه است و در امور حقوقی نقل ذمّه به ذمّه، شاهد این مدعا نیز مواد 249، 402، 403 قانون تجارت و ماده 717 قانون مدنی است. با این حال همان‌طور که ماده 240 صراحت دارد اقامه دعوا بر علیه یک یا چند نفر از مسئولین موجب اسقاط حق رجوع به سایر مسئولین (چک) نیست و لذا در مانحن‌فیه نیز دارنده سند تجاری حق رجوع همزمان به ضامن و صادرکننده را دارد. اما در خصوص قسمت دوم سوال نیز باید گفت: چنان‌چه حکم تقسیط محکومٌبه برای صادرکننده صادر شود، این امر با توجه به قاعده کلی مانع تقسیط محکومٌبه برای ضامن نخواهد بود، منتها دادگاه باید در حکم تقسیط دوم خود به حکم تقسیط سابق‌الصدور اشاره و اعلام کند که اجرای این احکام تا زمانی ادامه خواهد داشت که اصل محکومٌبه استهلاک شود تا از این رهگذر محکومٌ‌له چیزی مازاد بر حق خود تصاحب نکند.