ضرورت سوگند استظهاری در دعوایی که مستند آن سند رسمی است

صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1385/03/25
برگزار شده توسط: استان کرمان/ شهر کرمان

موضوع

ضرورت سوگند استظهاری در دعوایی که مستند آن سند رسمی است

پرسش

با توجه به اطلاق ماده 278 قانون آیین دادرسی مدنی که موخر بر ماده 1333 قانون مدنی است آیا در دعوای بر متوفا که مستند آن سند رسمی است، سوگند استظهاری مدعی لازم است؟ به عنوان مثال در دعوای مطالبه مهر به طرفیت ورثه زوج متوفا مستند به سند رسمی نکاح آیا سوگند خواهان ضروری است یا خیر؟

نظر هیئت عالی

در دعوای بر میت که مستند آن سند رسمی باشد، مطابق قسمت اخیر ماده 1333 قانون مدنی، قسم استظهاری جاری نخواهد شد. ماده 278 قانون آیین دادرسی مدنی به عنوان اینکه اساساً آیین دادرسی مدنی مجموعه اصول و مقرراتی است که در مقام رسیدگی به کلیه دعاوی به کار میرود، مغایرتی با ماده موصوف ندارد. مطابق ماده 278 قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور مدنی در دعوای بر میت در صورت نبودن سند رسمی، چنانچه اثبات دین با بینه باشد،
سوگند خواهان نیز لازم است. بنابراین، از حیث نتیجه نظر اکثریت مورد تأیید است.

نظر اکثریت

1.بینه در ماده 278 قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور مدنی به معنای شهادت شهود است. به عبارت دیگر به معنای اخص آن به کار رفته است لذا ماده مذکور با قسمت اخیر ماده 1333 قانون مدنی قابل جمع بوده و ناسخ آن نیست.
2.در فرض اینکه در ماده 278 مراد از بینه معنای عام آن یعنی دلیل از جمله سند رسمی باشد در موضوع مورد نظر مذکور حکم قانون مدنی خاص بوده و ماده 278 آیین دادرسی عام تلقی میشود قانون عام قانون خاص را ولو اینکه مقدم باشد نسخ نمیکند، مگر آنکه در قانون عام موخر به فسخ قانون خاص مقدم تصریح شده باشد و در ماده 278 تصریح به نسخ قسمت اخیر ماده 1332 قانون مدنی نشده است.
3.اصل عدم نسخ قانون است در موارد تردید باید بقا اعتبار آن استحصاب شود لذا در مورد اینکه آیا قسمت اخیر ماده 1333 قانون مدنی به وسیله ماده 278 آیین دادرسی مدنی نسخ شده یا خیر؟ با لحاظ تردید، اصل بر بقاست.

نظر اقلیت

1.ماده 278 قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور مدنی مبتنی بر یک قاعده فقهی است که به موجب آن هر جا در دعوای بر میت، اصل حق ثابت باشد جهت استصحاب آن با لحاظ فوت مدیون سوگند مدعی لازم است یعنی اثبات دین بر عهده مدیون متوفا با ادله صورت میگیرد و استصحاب بقای آن با سوگند. این امر با اعتبار سند رسمی هم منافات ندارد زیرا که با استناد به سند رسمی، اصل حق ثابت شده و در فرض عدم اتیان سوگند توسط مدعی، حق ثابت شده ساقط میشود.
2.هیچ خصوصیتی در شهادت شهود نیست که حکم موضوع ماده 278 را فقط ناظر به شهادت شهود بدانیم بلکه بینه به معنای دلیل به کار رفته است که اعم از سند رسمی است، سوگند پشتوانه ادله واقع میشود با اصلاحات قانون مدنی در سال 1370 رجحان و برتری که سند رسمی در مقام اثبات نسبت به شهادت شهود داشته است از بین رفته است.
3.موضوع ماده 278 قانون آیین دادرسی با ماده 1333 قانون مدنی به صورت کامل یکسان و منطبق نبوده و تا حدودی متفاوت است. ماده 1333 قانون مدنی در جایی باید اعمال میشد که اصل حق ثابت شده و بقای آن در نظر حاکم محل تردید بوده و حاکم اختیار دارد مدعی را سوگند دهد در حالی که در ماده 278 قانون آیین دادرسی مدنی سوگند لازم دانسته شده و به اختیار حاکم گذاشته نشده است، به علاوه منوط به تردید حاکم هم نشده است بلکه به صورت مطلق سوگند باید توسط مدعی ادا شود. این امر دلالت بر آن دارد که در واقع ماده 1332 قانون مدنی در قسمت اخیر آن نسخ شده است.