تاریخ نظریه: 1402/09/22
شماره نظریه: 7/1402/14
شماره پرونده: 1402-76-14ح
استعلام:
با فرض حاکم بودن مواد 947 و 946 قانون مدنی پیش از اصلاح این مواد در سال 1387 که مقرر می‌داشت «لیکن زوجه از اموال منقوله از هر قبیل که باشد ارث می‌برد و از اموال غیر منقول فقط از قیمت ساختمان و درختان ارث می‌برد»، خواهشمند است به پرسش‌های زیر پاسخ دهید:
1- با فوت زوج و نبود فرزند مشترک، آیا زوجه از ماترک که قطعاتی از زمین باغی و کشاورزی و فاقد بنا است، ارث می‌برد؟
2- آیا زوجه می‌تواند سهم خود از زمین‌ها که شامل درختان است را وقف کند؟
3 در صورت مثبت بودن پاسخ به سوال دوم، آیا خواهر متوفی، به عنوان دیگر وارث، می‌تواند با پرداخت وجه منافع درختان به اوقاف، زمین‌ها را انتقال دهد؟
نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه:
1- وفق تبصره الحاقی (1389/05/26) به ماده 946 (اصلاحی 1387/11/06) قانون مدنی: «مفاد این ماده در خصوص وراث متوفایی که قبل از تصویب آن فوت کرده ولی هنوز ترکه وی تقسیم نشده است نیز لازم‌الاجرا است»؛ بنابراین، در فرض سوال که زوج پیش از تاریخ اصلاح این ماده فوت کرده است، چنانچه ترکه وی تا این تاریخ تقسیم نشده باشد، زن از قیمت کلیه اموال غیر منقول متوفی نیز ارث می‌برد و در صورت امتناع ورثه از ادای قیمت، زن می‌تواند حق خود را از عین اموال استیفا کند. (ماده 948 اصلاحی 1387/11/06 قانون مدنی)
2 و 3- با توجه به حکم مقرر در مواد 55، 57 و 58 قانون مدنی و از آنجا که وفق مواد 946 و 948 اصلاحی (1387/11/06) همین قانون، زوجه زمانی می‌تواند یک هشتم یا یک چهارم حصه خود از قیمت عرصه و اعیان ترکه را از عین اموال استیفا کند که ورثه از ادای قیمت امتناع کنند و تا زمانی که زوجه در اجرای ماده 948 یادشده مالک عین عرصه و اعیان نشود، نمی‌تواند سهم‌الارث خود از ترکه را وقف کند. بر این اساس، پاسخ به پرسش سوم هم منتفی است.