صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1401/08/30
برگزار شده توسط: استان مازندران/ شهر محمود آباد
موضوع
امکان تحقق جرم ایراد صدمه بدنی غیرعمدی ناشی از تصادفات در فرض مصدومیت ناشی از ترس عابر پیاده از برخورد خودرو با وی (بدون وقوع برخورد فیزیکی خودرو با عابر پیاده)
پرسش
چنانچه شخصی که در حال عبور از عرض خیابان است به علت سرعت غیرمجاز خودروی در حال حرکت در خیابان، ترسیده و در زمان اجتناب از برخورد با خودرو (بدون برخورد خودرو با وی) به زمین افتاده و مصدوم شود، آیا موضوع مشمول حوادث رانندگی بوده و جرم ایراد صدمه بدنی غیرعمدی ناشی از تصادفات واقع شده است یا آنکه موضوع مشمول ماده 499 قانون مجازات اسلامی (مصوب 1392) خواهد بود؟
نظر هیات عالی
همانگونه که در نظریه اکثریت آمده است برخورد فیزیکی خودرو با شخص عابر معیار تحقق جرم نمی‌باشد. در نتیجه جرم ایراد صدمه بدنی غیرعمدی ناشی از تصادفات هم شامل برخورد فیزیکی خودرو با شخص و هم مواردی که برخوردی صورت نگرفته اما وقوع صدمه به عابر به رفتار راننده مقصر منتسب است. بنا بر مراتب فوق نظریه اکثریت صرفاً در حد این استنتاج تایید می‌گردد.
نظر اکثریت
موضوع، مصداق تصادف بوده و باید به کارشناس تصادفات ارجاع شود. مهمترین استدلال این گروه از قضات بدین شرح بوده است: 1- در قانون بیمه اجباری (مصوب 1395) حوادث، مشمول این قانون تعریف شده است. بند «پ» ماده 1 این قانون در تعریف «حوادث» بیان می دارد: حوادث عبارتست از هر گونه سانحه ناشی از وسایل نقلیه موتوری و محمولات آنها از قبل تصادم، تصادف، سقوط، واژگونی، آتش سوزی و انفجار. همانطورکه در این بند مشاهده می‌شود، حوادث دارای یک معنای عام است و شامل موارد متعدد از جمله تصادم می‌شود. تصادم به معنای صدمه دیدن است و لزوماً به معنای صدمه ناشی از برخورد فیزیکی نیست. علاوه بر این در فصل بیست و نهم قانون مجازات اسلامی (1375) با عنوان جرایم و تخلفات رانندگی در مواد 714 تا 718 جرایمی که مصداق ایراد صدمه بدنی غیرعمدی هستند، مشخص شده‌اند. ماده 714 قانون مجازات اسلامی (1375) بیان می‌دارد: «هرگاه بی‌احتیاطی یا بی‌مبالاتی یا عدم رعایت نظامات دولتی یا عدم مهارت راننده یا متصدی وسیله نقلیه موتوری، منتهی به قتل غیر عمدی شود...». همانطور که در ماده فوق و مواد 715 تا 718 این قانون مشاهده می‌شود، تنها از بی‌احتیاطی یا بی‌مبالاتی یا عدم رعایت نظامات دولتی یا عدم مهارت راننده یا متصدی وسیله نقلیه موتوری و وقوع قتل یا ایراد صدمه بدنی غیرعمدی، سخن گفته شده است و برخورد فیزیکی خودرو با شخص عابر، معیار تحقق جرم نمی‌باشد. در نتیجه جرم ایراد صدمه بدنی غیر عمدی ناشی از تصادفات هم شامل برخورد فیزیکی خودرو با شخص می‌شود هم مواردی که برخوردی میان خودرو و عابر صورت نگرفته است (اما وقوع صدمه به عابر به رفتار راننده مقصر منتسب است). 2- موضوع مشمول ماده 499 قانون مجازات اسلامی (1392) نمی‌شود؛ زیرا این ماده می‌گوید: «هرگاه کسی دیگری را بترساند و آن شخص در اثر ترس بی‌اختیار فرار کند یا بدون اختیار حرکتی از او سر بزند که موجب ایراد صدمه بر خودش یا دیگری گردد، ترساننده حسب تعاریف جنایات عمدی و غیرعمدی مسئول است.» این ماده مربوط به زمانی است که ترساندن، عمدی باشد؛ در واقع این ماده ناظر بر موردی است که شخصی عمداً دیگری را می‌ترساند و در اثر آن ترس، شخصی که ترسیده، مصدوم می‌شود (خواه ترساننده با این کار قصد صدمه وارد کردن به او را داشته باشد یا نداشته باشد). در واقع اصل رفتار ترساندن، عمدی است اما وارد شدن صدمه ممکن است عمدی یا غیرعمدی باشد؛ حال آنکه در فرض سوال، راننده اصلاً قصد ترساندن عابر را نداشته است.
نظر اقلیت
برخی از قضات بیان داشته‌اند که موضوع، مصداق تصادفات رانندگی نیست؛ زیرا: 1- تصادف ناظر بر مواردی است که برخورد فیزیکی واقع شود و صدمه ناشی از برخورد باشد؛ بنابراین در این موارد باید قرار منع تعقیب صادر شود؛ زیرا عمل ارتکابی، جرم نیست. شاکی باید در این موارد دعوای حقوقی بر مبنای مسئولیت مدنی مطرح نماید و کارشناس حوادث در این خصوص اظهارنظر کند؛ نه کارشناس تصادفات. چنانچه کارشناس حوادث، راننده خودرو را مقصر دانست وی (بر اساس میزان تقصیر) از باب مسئویت مدنی باید جبران خسارت نماید. 2- موضوع می‌تواند مصداق ماده 499 قانون مجازات اسلامی (1392) باشد؛ زیرا این ماده می‌گوید: «هرگاه کسی دیگری را بترساند و آن شخص در اثر ترس بی‌اختیار فرار کند یا بدون اختیار حرکتی از او سر بزند که موجب ایراد صدمه بر خودش یا دیگری گردد، ترساننده حسب تعاریف جنایات عمدی و غیرعمدی مسئول است.» البته این موضوع نیز بسته به نظر کارشناس حوادث دارد که آیا از یک سو، رفتار راننده برای افراد متعارف موجب بروز ترس می‌شود و از دیگر سو، ورود صدمه به شخص، ناشی از ترس شخص صدمه دیده بوده است یا خیر.