تاریخ نظریه: 1399/02/14
شماره نظریه: 7/99/52
شماره پرونده: 99-176-52ک
استعلام:
استعلام: بند «الف» ماده 743 قانون مجازات اسلامی تعزیرات مقرر داشته است «چنان‌چه به منظور دستیابی افراد به محتویات مستهجن آن‌ها را تحریک ترغیب و...»، ماده 746 همان قانون نیز مقرر داشته: «هر کس به قصد اضرار به غیر یا تشویش اذهان عمومی یا مقامات رسمی به وسیله سامانه رایانه‌ای یا مخابراتی اکاذیبی را منتشر نماید...». آیا عبارات «به منظور» و «به قصد مذکور» در مواد مارالذکر به انگیزه مرتکب اشاره دارد یا این‌که مبین سوء نیت خاص و لزوم احراز آن است؟
نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه:
«انگیزه ارتکاب جرم» امری درونی و نیروی محرکه‌ای است که فرد را به سوی ارتکاب جرم سوق می‌دهد و تأثیری در تحقق جرم ندارد؛ در حالی‌که سوء نیت (اعم از عام و خاص)، عنصر معنوی جرم است که یکی از ارکان تشکیل‌دهنده جرم است. احراز سوء نیت عام که همان قصد ارتکاب جرم است، جدا از احراز قصد ارتکاب جرم نیست؛ لکن مقنن احراز سوء نیت خاص را جدا از قصد ارتکاب جرم در مواردی مانند جرایم اشاره شده در استعلام لازم دانسته است؛ بنابراین آن‌چه در بند «الف» ماده 743 قانون مجازات اسلامی (تعزیرات) مصوب 1375 با عبارت «چنان‌چه به منظور دستیابی افراد به محتویات مستهجن» و در ماده 746 همین قانون با عبارت «هر کس به قصد اضرار به غیر یا تشویش اذهان عمومی یا مقامات رسمی» آمده است، «سوء نیت خاص» و از ارکان اصلی تحقق جرایم مذکور است و تحقق بزه‌های یادشده در مواد مذکور، علاوه بر سوء نیت عام، منوط به احراز وجود سوء نیت خاص مرتکب است که تشخیص و احراز این امر هم به عهده قاضی رسیدگی‌کننده است