تاریخ نظریه: 1397/10/26
شماره نظریه: 7/97/2941
شماره پرونده: 96-168/1-1805
استعلام:
1- با عنایت به تعریف جرم در مقام ضابط به شرح تبصره 4 ماده 597 قانون آ.د.ک و با عنایت به اینکه گاهاً لازمه شروع حرکت مأموران جهت اجرای دستورات مقامات محترم قضائی بردن یک سری لوازم تجهیزات یا همراه داشتن اکیپهای کارشناسی لازم و غیره است و از آن طرف در برگشت مأموران از اجرای دستورات قضائی منظور نیز ممکن است همراه با متهم دستگیر شده مصدوم یا جسد یا آلات و ادوات مشکوفه ناشی از جرم یا بازرسی منزل و غیره باشد حال با توجه به مراتب فوق آنجا که محل اجرای دستور قضائی در حوزه استحفاظی مأمور ولی با محل خدمت مامور دارای فاصله است و لازمه اجرا عزیمت مأمور و طی مسافت رفت و برگشت است اگر مأمور در این مدت فاصله رفت و برگشت مرتکب جرم شد آیا جرم واقع شده در مقام ضابط محسوب می‌گردد یا خیر؟
2- اگر مأمور در زمان اقدام در مقام ضابط مرتکب جرم خاص نظامی شد با توجه به اینکه جرم حین خدمت هم محسوب می‌گردد و از طرفی رسیدگی به جرائم خاص نظامیان نیز باید در محاکم و دادسراهای نظامی رسیدگی شود صلاحیت رسیدگی به جرم منظور در صلاحیت کدام مرجع قضائی محل وقوع جرم است.
3- اگر درحالتی که شخص نظامی مرتکب فرار از خدمت شده در اثناء فرار مصداق ماده 77 قانون مجازات جرائم نیروهای مسلح متهم مدتی را دارای عذر موجه باشد حال با فرض حالت های مختلف مثلاً در خاتمه قسمت اول دستگیر لیکن در خاتمه قسمت دوم شخصاً مراجعه نموده باشد یا به عکس با توجه به اینکه دراجرای ماده فوق کل فرارهای مذکور در مجموع یک مرحله فرار تلقی و محاسبه می‌گردد بفرماییددر هریک از دو حالت فوق فرار متهم دستگیری محسوب می‌گردد یا مراجعتی ؟ چرا.
نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه:
1- طبق تبصره 4 ماده 597 قانون آیین دادرسی کیفری 1392، جرم در مقام ضابط دادگستری، جرمی است که ضابطان در حین انجام وظایف قانونی خود در ارتباط با جرایم مشهود و یا در راستای اجرای دستور مقام قضایی دادگستری مرتکب می‌شوند. در صورتی که مأموران جهت اجرای دستور مقام قضایی عازم محلی شوند، در مدت و مسافتی که برای اجرای این دستور مرتکب جرم شوند، از آنجا که این طی مسافت و مدت شرط لازم برای اجرای دستور می‌باشد و جزو لوازم ضروری و در راستای آن است، ارتکاب جرم در مقام ضابط محسوب می‌شود.
2- مستفاد از رأی شماره 169 مورخ 1379/5/9 هیأت عمومی دیوان عدالت اداری و نیز وفق تبصره 4 ماده 597 قانون آیین دادرسی کیفری 1392 جرم در مقام ضابط دادگستری، جرمی است که ضابطان در حین انجام وظایف قانونی خود در ارتباط با جرایم مشهود و یا در راستای اجرای دستور مقام قضایی دادگستری مرتکب می‌شوند و این جرم با جرم خاص نظامی که مربوط به وظایف خاص نظامی و انتظامی اعضای نیروهای مسلح در غیر مواردی که در مقام ضابط دادگستری محسوب می‌گردند، متفاوت می‌باشد و لذا در فرض سوال رسیدگی به جرم منظور در صلاحیت محاکم عمومی دادگستری است.
3- ملاک انطباق فرار از خدمت با مقررات مربوط به فرار از خدمت منتهی به مراجعت از خدمت یا دستگیری، با توجه به ماده 77 قانون مجازات جرایم نیروهای مسلح مصوب 1382 کیفیت حضور متهم پس از پایان فرار در یگان خدمتی است. بنابراین برای نمونه، چنانچه متهم در اثنای فرار به لحاظ ارتکاب جرم عمومی دستگیر و مدتی بازداشت شود و پس از آزادی، خود را به یگان خدمتی معرفی کند، فرار مزبور، فرار توأم با مراجعت محسوب می‌شود.