تاریخ نظریه: 1402/11/14
شماره نظریه: 7/1402/516
شماره پرونده: 1402-82-516ح
استعلام:
1- در خصوص دعوای صدور حکم تولیت موقوفه خاص، آیا باید پیش از این دعوا، دعوای اثبات موقوفه خاص بودن مطرح شود یا صرف وجود وقف‌نامه کفایت می‌کند؟
2- با توجه به رای وحدت رویه شماره 552 مورخ 1370/02/30 هیات عمومی دیوان عالی کشور که مراجعه به اداره تحقیق اداره اوقاف را مانع صلاحیت دادگاه‌های عمومی ندانسته است، چنانچه شخصی برای صدور حکم تولیت به اداره تحقیق مراجعه کند و در این خصوص رای صادر شود، آیا می‌تواند بار دیگر صدور حکم تولیت خود را از دادگاه خواستار شود؟
3- در صورتی که در وقف‌نامه ذکر شده باشد که متولی موقوفه ارشد اولاد ذکور هر نسل می‌باشد و متولی موجود در نسل حاضر به مدت بیش از پنجاه سال جهت اداره مال موقوفه، اقدامی نکند، آیا فرد مذکر از نسل بعدی می‌تواند با طرف دعوا قرار دادن تمامی اولاد مذکر زنده و با وجود زنده بودن متولی نسل قبل، صدور حکم تولیت خود را درخواست کند؟
نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه:
1- در صورتی که مدعی تولیت موقوفه خاص، دعوای خود را مستند به وقف‌نامه اقامه کرده باشد، چنانچه وقف‌نامه استنادی مورد ایراد قرار نگیرد و یا در اصل وقفیت اختلاف نباشد، نیازی به اقامه دعوای اثبات وقف نیست.
2- با توجه به تبصره ماده 15 قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حج و اوقاف و امور خیریه مصوب 1363 با اصلاحات و الحاقات بعدی و جزء یک بند «الف» ماده 6 و ماده 16 آیین‌نامه کیفیت تحقیق در شعب تحقیق سازمان اوقاف و امور خیریه مصوب 1365/09/30 هیات وزیران با اصلاحات بعدی و با لحاظ رای وحدت رویه شماره 552 مورخ 1370/02/03 هیات عمومی دیوان عالی کشور، در فرض سوال که ابتدا شعب تحقیق سازمان یادشده در خصوص تشخیص متولی به کیفیت مندرج در آیین‌نامه مذکور اعلام نظر کرده است، متقاضی تولیت و یا دیگر اشخاص ذی‌نفع وفق ماده 16 آیین‌نامه یادشده می‌توانند پس از ابلاغ نظر شعب تحقیق اعتراض خود را در دادگاه‌های دادگستری مطرح کنند. بر این اساس، چنانچه از مفاد و مندرجات دادخواست خواهان چنین استفاده شود که وی به تصمیم و رای شعبه تشخیص معترض است، منعی برای استماع دعوا وجود ندارد؛ هر چند عنوان خواسته اعتراض به رای شعبه تشخیص ذکر نشده باشد و تشخیص و تلقی دعوا به عنوان اعتراض یا عدم اعتراض به رای شعب تشخیص، بر عهده مرجع رسیدگی‌کننده است.
3- با توجه به رای وحدت رویه شماره 3561 مورخ 1342/12/26 هیات عمومی دیوان عالی کشور و همچنین مستفاد از عبارت «متولی موقوفه ارشد اولاد ذکور هر نسل می‌باشد»، در متن وقف‌نامه، تا زمانی که ارشد اولاد ذکور در نسل مقدم وجود داشته باشد، نوبت به تولیت نسل بعدی نخواهد رسید؛ هر چند آنگونه که در فرض سوال آمده است، متولی موجود در نسل حاضر از انجام وظایف تولیت استنکاف کند؛ در این صورت، وفق قسمت اخیر ماده 79 قانون مدنی از موارد ضم امین است.