صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1399/09/09
برگزار شده توسط: استان یزد/ شهر یزد
موضوع
قتل عمدی ناشی از ترک فعل
پرسش
آقای الف، راننده یک خودرو، که فاقد گواهینامه رانندگی میباشد، با یک عابر پیاده که چهارساله هست تصادف می‌کند و بلافاصله به بهانه آنکه مصدوم را به بیمارستان منتقل کند پسربچه که بیهوش است را سوار ماشین می‌کند. اما بجای اعزام به بیمارستان مصدوم را به آقای ب، به عنوان مالک خودرو که دارای گواهینامه هست، تحویل میدهد تا مالک مصدوم را به بیمارستان منتقل کند و مالک تا ورودی بیمارستان حرکت می‌کند اما به علت ترس از بازداشت، خودرو را در کوچه رها کرده و متواری میشود. چند ساعت بعد جسد مصدوم توسط مامورین نیروی انتظامی کشف میشود. با استعلام از پزشکی قانونی مشخص میشود اولاً در صورت اعزام فوری مصدوم امکان زنده ماندن وی وجود داشته و ثانیاً فوت در زمان اقدامات مالک (یعنی بعد از پارک خودرو) صورت گرفته است.
در فرض مطروحه اولاً چه اتهام یا اتهاماتی به هریک از متهمان (مالک و راننده) منتسب میباشد. ثانیاً میزان مسئولیت هرکدام چگونه مشخص میشود؟
نظر هیئت عالی
اولاً؛ با لحاظ اینکه تکلیف راننده (الف) به کمک به مصدوم حادثه، تعهد به وسیله بوده است (و نه نتیجه) که در فرض پرسش با توافق با شخص «ب» قابل انجام بوده است. بنابراین خودداری ب از انجام تکلیف قانونی (و قراردادی) توجه اتهام وی را مواجه به ارتکاب بزه قانونی خودداری از کمک به مصدومین و مخاطرات جانی می‌کند و از این حیث اتهامی متوجه الف نیست. هرچند اتهام الف، ایراد صدمه بدنی منتهی به فوت در اثر بی‌احتیاطی که رانندگی بدون گواهینامه رسمی است. ثانیاً؛ در فرض پرسش با لحاظ مواد 295 و 492 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 و با در نظر گرفتن اینکه اقدام «الف» (بی‌احتیاطی در رانندگی) منتهی به فوت عابر پیاده شده است و خودداری «ب» صرفاً موجب احتمال برای زنده ماندن مصدوم شده است (دلیل قطعی بر انتساب فوت به وی وجود ندارد). بنابراین مسئول پرداخت دیه، شخص الف است و اصولاً فرض ماده 295 قانون فوق‌الذکر منصرف از فرض پرسش که عامل حادثه مشخص است (مباشرت) میباشد.
نظر اکثریت
با توجه به اینکه قتل در زمان اقدامات آقای ب صورت گرفته اتهام آقای الف عبارت از بی احتیاطی در امر رانندگی بدون گواهینامه رانندگی منجر به ایراد صدمه بدنی غیر عمدی نسبت به مصدوم است.
در خصوص آقای ب نیز مطابق ماده 295 قانون مجازات اسلامی و ماده واحده قانون مجازات خودداری از کمک به مصدومین و رفع مخاطرات جانی، با عنایت به اینکه بر اساس توافق راننده و مالک، مالک انتقال مصدوم را برعهده گرفته و هم طبق قانون خاص یاد شده وظیفه اعزام را داشته و هم توانایی اعزام را داشته، نامبرده اقدام به ترک فعل منتهی به قتل نموده و گرچه وی قصد قتل نداشته اما اقدام ایشان براساس بند پ ماده 290 نسبت به وضعیت مصدوم نوعاً کشنده محسوب میشود و عرفاً و منطقاً براساس تبصره 2 ماده 290 مالک آگاهی و توجه نیز داشته است. از آنجایی که اقدام مالک تعمداً و ترس وی توجیهی برای عملش نیست اتهامات قتل عمدی و خودداری از کمک به مصدوم متوجه وی میباشد. به عبارت دیگر اقدام آقای ب رابطه سببیت آقای الف را قطع نموده و خود ضامن است.
نظر اقلیت
اتهام آقای الف عبارت است از مباشرت در بی‌احتیاطی در امر رانندگی بدون پروانه منجر به ایراد صدمه بدنی غیر عمدی، به نظر میرسد پس از سپردن طفل مصدوم به شخص ب تکلیف مندرج در ماده واحده مجازات خودداری از کمک به مصدومین توسط وی انجام شده و بین فعل وی و قتل انقطاع کامل محقق شده است.
شخص ب: با فرض اینکه پزشکی قانونی صراحتاً اعلام نماید در صورت رساندن به موقع مصدوم به مرکز درمانی، فوت واقع نمی‌شد.
به موجب ماده واحده قانونی صدر الذکر تکلیف قانونی و الزام به رساندن مصدوم به مرکز درمانی داشته و از اینکار سرباز زده و به سبب آن جنایت واقع و مستند به ماده 295 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 قتل به او مستند و در صورت احراز اجزاء رکن روانی مندرج در بند پو تبصره 2 ماده 290 قانون فوق قتل عمد و در غیر این صورت شبه عمد میباشد و به هر حال در صورت احراز عمد مستوجب قصاص و تعدد معنوی مجازات تعزیری ماده 633 کتاب تعزیرات مصوب 1375 و ماده واحده قانونی پیش گفته و نهایتاً اعمال مجازات اشد (ماده 633) و در صورت شبه عمد دیه و تعدد معنوی مجازات تعزیری ماده واحده و مواد 633 و616 کتاب تعزیرات مصوب 75 و نهایتاً اعمال مجازات اشد ماده 616 کتاب تعزیرات).