صورتجلسه نشست قضایی
تاریخ برگزاری: 1398/05/17
برگزار شده توسط: استان مازندران/ شهر ساری
موضوع
مطالبه نفقه و هزینه های جنین از سوی زن ناشزه
پرسش
زن ناشزه باردار می‌باشد شکایت کیفری و یا دادخواست حقوقی مبنی بر ترک انفاق هزینه های جنین و یا مطالبه نفقه هزینه های جنین را طرح می‌نماید آیا چنین دعاوی قابلیت استماع و رسیدگی از لحاظ کیفری و یا حقوقی داشته یا خیر ؟
نظر هیئت عالی
نظریه شماره 7/2056 اداره حقوقی قوه قضائیه بشرح ذیل الذکر از سوی اعضاء هیأت عالی مورد تأیید قرار گرفت.
آن مقدار از نفقه که برای حفظ و سلامت حمل ضرورت داشته باشد (که تشخیص آن با دادگاه است) با لحاظ ملاک ماده 1109 قانون مدنی از طرف زوجه قابل مطالبه است و زوج در صورت امتناع از پرداخت نفقه حمل در این حد قابل تعقیب کیفری نیز می‌باشد و توضیح آن که زوجه ناشزه حق نفقه ندارد، اعم از آنکه حامل باشد یا حائل ولی نفقه اختصاصی جنین بموجب اطلاقات ادله، نفقه اولاد به عهده پدر است و آیه شریفه (وَإِنْ کُنَّ أُولَاتِ حَمْلٍ فَأَنْفِقُوا عَلَیْهِنَّ حَتَّی یَضَعْنَ حَمْلَهُنَّ) بر این امر دلالت دارد.
نظر اکثریت
در پرسش انجام شده اکثریت مورد نظر اعتقاد داشته ترک انفاق در مورد جنین محقق بوده و قابلیت شکایت کیفری و طرح دعوی مطالبه نفقه از سوی زن ناشزه داشته زیرا:
یک) زن ناشزه نمی تواند مطالبه نفقه نماید و یا شکایت کیفری نماید زیرا بموجب ماده 53 قانون حمایت خانواده سال 91 تمکین زن موجب استحقاق نفقه وی می‌گردد و از باب مطالبه مدنی نیز همین وضعیت حاکم است چنانچه زوجه بدون مانع مشروع از اداء وظایف زوجیت امتناع نماید مستحق نفقه نیست (ماده 1108 قانون مدنی)
دو) آیا جنین دارای نفقه است: جواب مثبت است زیرا از نظر پزشکی انسان بیشترین و سریعترین رشد و نمو را در زمان جنینی دارد این رشد فزاینده نه ماهه موجب تکامل فیزیکی جنین برای خروج از رحم و زندگی در خارج از آن می‌شود لذا نیازمند تامین انرژی و مواد غذایی لازم و مکفی برای رشد است بدین جهت تامین هزینه های رشد معمولی جنین که بستگی به تغذیه مادر دارد جزء نفقه اقارب نسبی محسوب و پدر جنین مکلف به تامین آن است در اینجا هزینه ها بابت نفقه زن ناشزه محسوب نمی شود بلکه نفقه از باب تامین هزینه ها جهت رشد جنین است که الزاماً و به ناچار نصیب زوجه که مادر جنین و رشد دهنده وی است می‌شود.
سه) نفقه اولاد برعهده پدر است جنین نیز ملحق به پدر است و اولاد وی محسوب لذا مستحق نفقه غیرمستقیم برای رشد است که باید به مادر پرداخت شود (ماده 1199 قانون مدنی)
چهار) نفقه در مادتین 1107 و 1204 قانون مدنی تعریف شده است که موارد ذکر شده در این دو ماده جنبه تمثیلی داشته بنابراین هر امکانی که تامین کننده نیاز زوجه یا اقارب باشد مشمول نفقه شده و پدر مکلف به پرداخت نسبت به فرزند است.
نتیجه: در نفقه زن باردار ناشزه نفقه متعلقه حق جنین بوده نه زن ناشزه و چون جنین فرزند شوهر است لذا برای تامین نیازمندیهای رشد باید مادر از تغذیه مناسب برخوردار باشد لذا از باب تامین نفقه جنین فرزند زوج مکلف به تامین آن با جمع سایر شرایط است.
نظر اقلیت
اقلیت حاضر در این پرسش اعتقاد به عدم تعلق نفقه داشته زیرا:
اولاً: اهلیت برای تمتع از حقوق مدنی با زنده متولد شدن محقق می‌شود. (ماده 956 قانون مدنی)
ثانیاً: حمل زمانی از حقوق مدنی متمتع می‌گردد که زنده متولد شود لذا با تولد دارای حیات حق مدنی شامل انسان می‌شود بدین جهت جنین حتی زنده منصرف از تمتع از حقوق مدنی است. (ماده 957 قانون مدنی)
ثالثاً: هر انسانی متمتع از حقوق مدنی است لذا جنین فرع بر تعریف انسان و مصادیق آن است. (ماده 958 قانون مدنی)
رابعاً: شرایط نفقه اقارب در ماده 1197 قانون مدنی تصریح شده است که جنین فرع بر این مصادیق است.
خامساً: بر طبق مقررات نفقه اولاد به عهده پدر است و جنین عرفاً و قانوناً ولد محسوب نمی شود چون معنی عرف ولد یعنی تولد یافته در مورد جنین تولدی رخ نداده است لذا مشمول این نص از قانون نمی شود. (ماده 1199 قانون مدنی)
سادساً: در پرداخت نفقه زن ناشزه باردار تامین مایحتاج زندگی و خوراکی وی به بهانه تامین رشد جنین تامین می‌شود و این مغایر قانون در بحث تامین نفقه زن ناشزه است چون به زن ناشزه نفقه تعلق نمی گیرد.
نتیجه: چون تولد و انسان زنده ای در فرض سوال وجود ندارد تا مشمول نفقه و حقوق مدنی که نفقه نیز از جمله آن می‌شود گردد لذا زن ناشزه برای رشد جنین و به این بهانه نمی تواند درخواست نفقه جنین را نماید.